Mieszkająca w Seulu popularna polska youtuberka od dawna przekonuje swoich widzów, że robiąc zakupy w Korei pieniądze i karty kredytowe „zawsze należy podawać i przyjmować dwoma rękoma” (lub z drugą ręką uniesioną do łokcia). Identyczne zresztą informacje zawarte są w artykułach i książkach o Korei Południowej oraz w przewodnikach turystycznych. Przeszedłem się na bazar warzywno-owocowy, aby przyjrzeć się niewerbalnym interakcjom zachodzącym pomiędzy sprzedawcami i kupującymi i przy okazji rozprawić się i z tym popularnym mitem. Również sami Koreańczycy w dużej mierze nieświadomi swoich społecznych zachowań i na poziomie percepcyjnym nienadążający za zmianami zachodzącymi w etykiecie są często przekonani, że w sytuacjach społecznych zawsze używają dwóch rąk, a wraz z nimi podatni na wpływ i sugestie tubylców obcokrajowcy tu mieszkający.

W rzeczywistości obszar interakcji, w trakcie których należy przy przekazywaniu i odbieraniu różnych rzeczy używać tutaj obu rąk coraz bardziej się kurczy. W Japonii już niemalże zupełnie zanikł (wciąż obowiązuje m.in. przy nalewaniu alkoholu, wymianie wizytówek, przekazywaniu prezentów oraz w niektórych elementach ceremonii religijnych i parzenia herbaty). W Koreańskich dramach aktorzy dwoma rękoma przytrzymują kieliszek lub butelkę wina i znów przekonuje się nas, że zawsze wymaga tego alkoholowy savoir-vivre, co również nie jest zgodne z prawdą, gdyż podczas rodzinnych i innych nieformalnych spotkań używa się nierzadko jednej ręki. Pieniądze przekazujemy dwoma rękoma w bardziej formalnych sytuacjach, zwłaszcza, gdy umieszczone są w kopercie, ale nawet i w tym przypadku coraz częściej zdarzają się wyjątki od reguły.

Dalekowschodnie Refleksje znajdziesz również na Patronite, YouTube oraz X (d. Twitterze)

Nie żyje Lee Sun-kyun, koreański aktor znany z filmu „Parasite”, który zdobył Oscara dla najlepszego obrazu w 2020 roku. Lista mniej lub bardziej znanych koreańskich osobistości ze świata polityki i show-biznesu, którzy targnęli się na swoje życie jest długa i coraz dłuższa. Najsilniejszym czynnikiem odpowiedzialnym za wysoki wskaźnik samobójstw Koreańczyków (1. OECD, 4. w świecie) i wpływającym na większość pozostałych, w tym rodzicielstwo, system edukacyjny, nierówności społeczne, agresywną rywalizację oraz negatywne postrzeganie chorób psychicznych są, dziś już mocno zdeformowane, „wartości” konfucjańskie, w tym kultura twarzy i związane z nią reputacja i wstyd.

Jak postrzegają nas i naszą grupę inni ma tutaj ogromne znaczenie dla samoakceptacji, własnego wizerunku i stabilnego poczucia własnej wartości, stąd generalnie Koreańczycy słabo radzą sobie z krytyką nie tylko własnej osoby, ale także ich grupy, kultury i narodu, gdyż każda krytyka jest ciosem dla ich reputacji, samooceny i tak ważnej dla nich pozycji w hierarchii społecznej lub pozycji grupy w społeczeństwie lub narodu w świecie.

Paradoksem jest to, że sami Koreańczycy (i Japończycy) niechęć do konfrontacji tłumaczą niemalże wyłącznie szacunkiem do drugiego człowieka, pomijając ten drugi, już bardziej negatywny element, a więc wszelki lęk przed krytyką, co jest związane zarówno z ograniczoną samoświadomością, jak i potrzebą ucieczki od przytłaczającego wstydu, ochrony twarzy i samooceny, która jest zawyżona i niepewna (trzy pozostałe to zawyżona pewna oraz zaniżona pewna lub niepewna).

Dlatego Koreańczycy (i Japończycy) tak często celem ich utrzymania uciekają się do rozlicznych mechanizmów obronnych i atrybucji zewnętrznej, czyli obwiniania innych za swoje niepowodzenia. Konfucjańskie wartości odpowiadają więc za słabszą odporność psychiczną i niższą rezyliencję Azjatów, a to przekłada się na wyższy wskaźnik samobójstw. W przeciwieństwie do chrześcijaństwa, konfucjanizm nie nakłada stanowczego zakazu samobójstwa i w tutejszej tradycji jest ono postrzegane odmiennie, w przeszłości zwłaszcza moralnie neutralnie lub pozytywnie, a samobójca nierzadko chwalony był za odwagę, lojalność wobec zasad, wartości, honoru, rodziny lub kraju.

Dalekowschodnie Refleksje znajdziesz również na Patronite, YouTube oraz X (d. Twitterze)

Człowiek tworzy kulturę, a ona kształtuje człowieka. Wszyscy więc w jakimś stopniu jesteśmy wytworem naszych kultur, ale wbrew temu co się powszechnie uważa, nie tylko norm i innych standardów w nich obowiązujących, ale także naszej umiejętności adaptacji do nich i radzenia sobie z nimi na swój własny sposób, czasami lepiej, czasami gorzej. Jest to proces nieustanny i wraz z tymi zasadami kształtujący nasz indywidualny i kolektywny charakter. Normy konfucjańskie, czy te toksyczne i dysfunkcjonalne, których zawsze było wiele, czy też te dobroczynne i sprawiedliwe, również wymuszały na Azjatach adaptację do nich w formie zachowań, wyborów lub form relacji.

Nawet wiele neutralnych lub pozytywnych zachowań współczesnych ludzi ma swoje źródło w adaptacji do toksycznych norm i zasad obowiązujących w dawnych czasach. Weźmy dla przykładu tradycyjną zabawę koreańskich kobiet zwaną neolttwigi (널뛰기). Jej pochodzenie nie jest jasne, ale przyjmuje się, że kobiety, które w okresie dynastii Joseon (1392-1897) wiodły pół-zniewolone życie, a ich mobilność ograniczona była przez większą część dnia (w zależności od pozycji społecznej) do murów własnej posesji wymyśliły ją po to, aby mogły zaspokoić swoją naturalną ciekawość i podglądać świat poza murami, a także śledzić w ten sposób wychodzących z domu mężczyzn (pomimo tego, że zazdrość u kobiet, od których w przeciwieństwie do mężczyzn wymagano monogami, była prawnie zakazana i karana). Adaptacja jest więc również związana z kreatywnością. Z czasem neolttwigi rozwinęło się w formę zabawy towarzyskiej. Dziewczynki i panie w niej uczestniczące, zwłaszcza te mniej doświadczone lub mniej utalentowane, dla bezpieczeństwa trzymały się zawieszonego poziomo sznura do suszenia bielizny, a czasami, aby zapobiec utracie przez deskę równowagi, pośrodku stawała trzecia z nich. Zwycięzcą zostawała ta osoba, która skoczyła wyżej lub dłużej utrzymała się na desce.

Dalekowschodnie Refleksje znajdziesz również na Patronite, YouTube oraz X (d. Twitterze)