Japonia

Przyczyny okrucieństwa japońskich żołnierzy podczas II wojny światowej

13/05/202221/11/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Sierżant Leonard George Siffleet na moment przed ścięciem

Szczegóły okrucieństw i zbrodni popełnianych przez japońskich żołnierzy w trakcie II wojny światowej są powszechnie znane i dobrze udokumentowane: masowe mordy (w tym dzieci, często na oczach rodziców), gwałty, diaboliczne tortury, wiwisekcje (niesławna Jednostka 731 – jednostka wojskowa prowadząca bezgranicznie okrutne eksperymenty medyczne na żywych więźniach), egzekucje przez ścięcie, palenie żywcem, a nawet udokumentowane przypadki kanibalizmu. Znacznie trudniej jest jednak wskazać przyczyny tak okrutnego postępowania Japończyków zarówno wobec cywilów, jak i jeńców wojennych.

Czynniki historyczne (japoński feudalizm, siogunat Tokugawa – dziedziczna dyktatura wojskowa, ślepe posłuszeństwo i bezwzględna lojalność poddanych wobec panów feudalnych, a po 1868 r. także wobec cesarza i jego przedstawicieli w rządzie i wojsku), polityczne (militarna obecność zachodnich mocarstw w Azji, restrykcyjne przepisy imigracyjne USA, sukcesy militarne przeciwko Chinom i Rosji, traktat londyński z 1930 r., ekspansjonistyczna polityka zagraniczna, militaryzm lat 30., wiara w rasową wyższość Japończyków oraz ich „boską misję” rządzenia Azją), społeczne (problemy z wyżywieniem szybko rosnącej populacji), kulturowe (konformizm, megalomania narodowa, szowinizm i ksenofobia – zwłaszcza wobec Chińczyków, militaryzacja systemu edukacji) oraz militarne (brutalna dyscyplina w cesarskiej armii, uznawanie kapitulacji za hańbę nie do zmazania, pogarda wobec jeńców wojennych) – wszystkie te elementy pośrednio i bezpośrednio wpłynęły, zdaniem historyków, na zachowania japońskich żołnierzy.

Już siedem lat po zakończeniu wojny, w książce „Psychologia Japończyków” (1952), prof. Hiroshi Minami zwracał uwagę na stosowanie w przedwojennym społeczeństwie japońskim surowej dyscypliny w celu wyrobienia całkowitej uległości wobec władzy – władzy „boskiego” cesarza i jego przedstawicieli. Szkoła, a zwłaszcza armia, starały się zaszczepić w umysłach Japończyków bezwzględne posłuszeństwo wobec przełożonych. W społeczeństwie ludzi wychowanych w uległości – pisał Minami – już sam strach przed policją wymuszał na obywatelach całkowite podporządkowanie i kajanie się za najmniejsze nawet upomnienie. W szkole i armii tępiono i surowo karano (w tym karami cielesnymi) najmniejsze przejawy sprzeciwu czy indywidualizmu. Żołnierze mieli reagować na rozkazy automatycznie, jak maszyny – im szybciej, tym lepiej. Kultywowano ducha ślepej uległości, a niestawianie oporu stało się jedną z najwyższych cnót. Efektem tej inżynierii społecznej była – zdaniem prof. Minamiego – niezdolność japońskiego żołnierza do aktywnego sprzeciwu wobec okrutnych rozkazów swoich dowódców.

Japonia

Japońska straż pożarna z okresu Edo

09/04/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Praca strażaków chyba najbardziej kojarzy się z wodą służącą do gaszenia pożarów, w Japonii jednak jeszcze do niedawna z trzema zwłaszcza akcesoriami – drabiną, flagą zwaną matoi oraz kilofem tobiguchi. Podstawowym zadaniem strażaków nie było więc bezpośrednio gaszenie pożaru, a zapobieganie rozprzestrzenianiu się ognia, a do tego najlepiej nadawały się tobiguchi, którymi usuwano fragmenty budynków, drabiny służące do wspinania się na dachy oraz matoi, która miała zwracać uwagę okolicznej ludności i innych grup strażaków. Główną metodą walki z ogniem przez hardych hikeshi (samuraj strażak) było wyburzanie budynków znajdujących się w sąsiedztwie pożaru.

Powyżej japoński strażak z roku ok. 1865 r. Dwa miecze u boku świadczą o tym, że był samurajem. Chroniące ich długie, grube tuniki kaji kabuto często wykonywano z utwardzonej surowej skóry zwierzęcej.
Gęsta, drewniana zabudowa japońskich miast w okresie Edo oraz suwane ekrany shoji wypełnione papierem washi były przyczyną licznych pożarów. Zaprószenie ognia w starym Edo (od 1868 Tokio) zdarzało się tak często, że do dziś jest ono pamiętane jako „Miasto Ognia”. Tylko w latach 1851-1867 doszło tam do ponad pięciuset poważnych pożarów.

Zadaniem najlepszych strażaków była ochrona zamków sioguna (naczelny wódz) i daimyo (panowie feudalni) oraz domów samurajów, ale przede wszystkim magazynów ryżu.
Ponieważ zawód strażaka cieszył się wysokim prestiżem, na miejscu pożaru dochodziło czasami do utarczek pomiędzy konkurencyjnymi brygadami, które pragnęły dla siebie zdobyć laury za uratowanie miasta.

**Aktor Kabuki w stroju strażaka z flagą matoi namalowany przez jednego z mistrzów drzeworytu i malarstwa japońskiego Kunichikę (1835-1900**)

**Japońscy strażacy demonstrują swoje akrobatyczne umiejętności na bambusowych drabinach.**

Sake i prezydent Obama

31/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

**Premier Shinzo Abe i prezydent Barack Obama**

Premier Abe i prezydent Obama podczas degustacji Kamotsuru sake z wytwórni w Hiroszimie. Dlaczego Kamotsuru? O tym trochę później, a wcześniej kilka z wielu zasad spożywania sake.
Prezydent Obama nosi na palcu serdecznym lewej ręki obrączkę ślubną. Czarki i karafki do sake potrafią osiągnąć wysoką cenę, czasami więc zaleca się zdjęcie pierścionków i obrączek aby uniknąć zarysowania naczyń, czego domyślam się nikt nie będzie wymagał jednak od głowy państwa. Zarysowana przez amerykańskiego prezydenta czarka zyskałaby znacznie na wartości.

Premier Abe nalewa prezydentowi Obamie wino jedną ręką, zazwyczaj jednak zarówno w Japonii jak i w Korei czyni się to dwoma rękoma – prawa ręka trzyma butelkę, druga ją wspiera u podstawy.
Prezydent Obama unosi, jak nakazuje zasada, w górę czarkę, choć znów jak i w przypadku karafki lub butelki czyni się to w obu krajach zazwyczaj dwoma rękoma.
Na wprost prezydenta Obamy widzimy szklankę wody. Japończycy zalecają pić sake z popitką, zazwyczaj w postaci wody (yawaragi mizu). Ma służyć złagodzeniu stanu upojenia alkoholem, osłabieniu kaca następnego dnia oraz odświeżeniu ust.
Politycy wciąż oczekują na podanie im posiłku. Sake jest zazwyczaj serwowane podczas spożywania lekkich przystawek raczej niż w trakcie głównego dania.

**Daiginjo Gold Kamotsuru z Hiroszimy (16.4%).**

Dlaczego spośród wielu dostępnych gatunków sake Japończycy wybrali trunek produkowany w Hiroszimie? Wg jednej wersji Japończycy chcieli w ten sposób dać prezydentowi do zrozumienia, że miasto powstało z popiołów i prosperuje.
Wg innej znów znajdujące się w butelce Kamotsuru dwa symbolizujące łączące się w pary na całe życie żurawie kawałki złotej folii w kształcie kwiatu wiśni miały wyrażać pragnienie Japończyków trwałego partnerstwa ze Stanami Zjednoczonymi.
A może odpowiedź jest bardziej prozaiczna – wg producenta Kamotsuru ich alkohol doskonale komponuje się z potrawami rybnymi, a Abe i Obama spożywali posiłek skladający się z sushi.

Korea Południowa

Tteok, nurungji i inne tradycyjne koreańskie jedzenie

29/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Niedzielne popołudnie, to dobry czas na spacer i zakupy na rynku.
Sprzedawca, a zarazem wytwórca szykuje cztery nitki świeżego, ciężkiego i przygotowanego na zapleczu ciasta ryżowego tteok. W butelkach znajduje się również wytwarzany w sklepie popularny w Korei olej sezamowy.

Nurungji to tradycyjny koreański przysmak przygotowany z przypalonego ryżu. Można spożywać bezpośrednio, wtedy jednak niezbędne są mocne zęby, gdyż nurungji jest kruche ale twarde, lub też krótko zagotowane na wodzie. Wtedy smakuje jak przypalony kleik ryżowy.

Ten rodzaj gotowanego na parze pieczywa mógłby myślę dobrze przyjąć się w Polsce. Sulppang (sul – alkohol, ppang – chleb) jest jak jego nazwa wskazuje tradycyjnym pieczywem z dodatkiem koreańskiego wina ryżowego makgeolli.

Cheonggukjang (jaśniejszy kolor) to koreańskie natto, jednakże w przeciwieństwie do tej japońskiej potrawy przygotowanej ze sfermentowanych ziaren soi, cheonggukjang nie spożywa się bezpośrednio, a dodaje do zup lub gulaszu. Brązowa kostka dotori-muk, to przygotowana z żołędzi lekko słodka galaretka.

Japonia

Japońskie ogrody

24/03/202224/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Czasy niespokojne, może więc dla chwili relaksu zamieszczę dziś fotografie kilku najpiękniejszych tradycyjnych ogrodów w stylu japońskim.

Stosunkowo nowy, gdyż powstały w roku 1984 ogród Banryutei w świątyni Kongobuji w Koyasan. Największy w Japonii ogród kamienny. Na jego terenie znajduje się ponad sto granitowych głazów uformowanych na kształt dwóch smoków, których rolą jest strzec tą świątynię.

Ogród, a w zasadzie ogrody, gdyż jest ich tam aż sześć, przy Muzeum Sztuki Adachi w Yasugi jest przez wielu uważany za najpiękniejszy kompleks ogrodów japońskich w Kraju Kwitnącej Wiśni. Na fotografii ogród suchego krajobrazu.

Słynny ogród mchu przy buddyjskiej świątyni Saiho-ji w Kioto, zwanej również Świątynią Mchu ma już prawie 700 lat. Ponoć najpiękniej prezentuje się podczas parnych japońskich miesięcy letnich.

Ogród Suizenji w Kumamoto odtwarza w miniaturze 53 stacje pocztowe powstałe wzdłuż Tokai-do – Drogi wschodniego morza, która w okresie Edo łączyła stolicę Edo (od 1868 r. Tokio) z Kioto. W tle replika góry Fuji.

Zamknę ten zestaw ogrodów japońskich kolejnym ogrodem skalnym (karesansui). Kompozycja widoczna na fotografii znajduje się przy powstałej w roku 1198 świątyni Komyoji w Nagaokakyo.

Japonia · Korea Północna · Korea Południowa

Przypinki najwyższych urzędników państwowych

17/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Komunikacja niewerbalna to nie tylko gesty, ruchy i mimika twarzy, ale również akcesoria i gadżety. To często sygnały bardziej subtelne, zrozumiałe dla węższej grupy osób. Co przykładowo o głowach państw mówią przypinki noszone w klapach ich marynarek?
Na powyższym zdjęciu były premier Abe nosi wpięty w marynarkę złoty kwiat chryzantemy (jap. kiku) – jeden z narodowych symboli Japonii. Kwiat chryzantemy zaś na bordowym tle to insygnia noszone przez posłów w japońskiej Izbie Reprezentantów (izba niższa parlamentu).
Niezwykle ciekawy jest symbol ukrywający się za niebieską wstążeczką. Wg. premiera Abe, ma mu ona przypominać każdego dnia o Japończykach uprowadzonych przez komunistyczny reżim Północnej Korei w latach 70. i 80. ubiegłego stulecia, oraz obowiązku sprowadzenia ich z powrotem do domu.

Identyczne przypinki nosi wpięte w swój garnitur aktualny premier Japonii Fumio Kishida.
Żółta wstążeczka noszona czasami przez prezydenta Korei Południowej Moon Jae-ina symbolizuje natomiast solidarność z rodzinami nastolatków, którzy zginęli w roku 2014 w tragicznej katastrofie promu Sewol (306 ofiar, w większości uczniowie szkoły średniej w Ansan).

Znacznie mniej tajemnicza jest natomiast przypinka dyktatora Korei Północnej Kim Dzong Una, choć nie nosi on jej szczególnie często. Widnieją na niej podobizny jego dziadka, Kim Ir Sena, oraz ojca, Kim Dzong Ila.

Japonia · Korea Północna · Korea Południowa

Spotkanie Trumpa z Abe w Tokyo

14/03/202214/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Japoński premier Abe zaprosił prezydenta Obamę na sushi do słynnej restauracji Sukiyabashi Jiro, prezydenta Trumpa zaś ugościł w 2019 r. japońskim barbecue (befsztyk wagyu) w równie drogiej restauracji Inakaya Higashi w tokijskiej dzielnicy Roppongi. Tym razem obu politykom towarzyszyły małżonki. Przy ciemnych garniturach obu przywódców i szarej sukience Akie Abe swoją różową kreacją uwagę przyciągała Melania Trump. W Korei i Japonii niepisana zasada niewyróżniania się z grupy jest powodem dla którego kobiety noszą odzież w stonowanych lub pastelowych kolorach. Tak też zaprezentowała się pani Abe.

Pierwsza dama Korei Południowej Kim Jung-sook (P) w towarzystwie żony Kim Jong-una Ri Sol-ju (L)

Przy stole obaj panowie pamiętali zgodnie z zaleceniami coachów, aby trzymać ręce na stole, a nie pod nim. Schowane ręce niosą negatywny przekaz – coś ukrywamy. Małżonki obu polityków trzymają ręce na udach, w ten sposób okazując swoją skromną stronę.

W trakcie krótkiego przemówienia Trumpa premier Abe kilkukrotnie niewymuszenie przytakuje prezydentowi, co wskazuje na zgodność i porozumienie w ich relacjach.
Na słowa Trumpa „Pragnę Panu podziękować” („I just wanna thank you”) premier Abe w akcie pokory pochyla się delikatnie do przodu wykonując szczery, tradycyjny, choć ograniczony stołem japoński ukłon.

Najciekawszy moment w trakcie przemówienia pojawia się w 90 sekundzie materiału, gdy Trump wychwala zawodników sumo (kilka godzin wcześniej panowie Trump i Abe obserwowali zawody sumo) mówiąc „To było coś zobaczyć tych wspaniałych sportowców”. Na te słowa premier Abe unosi lewą brew i subtelnie, z uśmiechem na twarzy kiwa głową na boki. Nie każdy potrafi unieść w górę jedną brew, a gest ten oznacza „czy aby na pewno?”, tutaj jeszcze wzmocniony kiwaniem głową. Abe niekoniecznie uznaje sumitów za „wspaniałych atletów”, tym bardziej, że kiedy Trump dodaje „wspaniały starożytny sport” („great ancient sport”) nie widzimy potwierdzenia tych słów w mowie ciała Abe.
Opaska na głowie szefa kuchni to hachimaki wykonana ze skręconego bawełnianego ręcznika tenugui.

Japonia

Trzęsienie ziemi w Tōhoku

11/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Każdego roku 11 marca rodziny i znajomi blisko 19.000 Japończyków, którzy zginęli lub zostali uznani za zaginionych w wyniku fali potężnego tsunami, które nawiedziło Japonię w 2011 r. ponownie opłakują śmierć swoich bliskich. Niektórzy pogodzili się z ich utratą, odzyskali radość życia, inni już nigdy nie potrafili stanąć ponownie na nogi, ale każda z tych osób ma do opowiedzenia własną, nieznośnie bolesną, chwytającą za serce historię. Niektóre tak okrutnie bolesne, że nie sposób je tutaj przytoczyć.

Ponad sto wstrząsów i powstałe w ich wyniku tsunami trwały jeden dzień, ale dla wielu z tych, którzy ocaleli z tej katastrofy trwa ona po dziś dzień. Obwiniają się za śmierć bliskich, dzieci, rodziców, współmałżonków, przyjaciół lub sąsiadów. Inni, których ciał bliskich nigdy nie odnaleziono, wciąż trzymają się nadziei, że któregoś dnia powrócą – „przecież cuda się zdarzają.” Odmawiają przyjęcia aktu zgonu, piszą listy do dzieci, rodziców, żon i mężów.

Wielu z tych żyjących w pobliżu linii brzegowej nigdy już nie postawiło stopy na plaży, jakby wciąż żywili urazę do morza za wyrządzone im krzywdy. Powszechnie uważa się, że Japończycy są areligijni, czytając jednak relacje ocalałych z tsunami, tak często odnoszą się oni do wiary i nadziei spotkania utraconych bliskich w niebie. Dla wielu z nich jest to być może najlepszy sposób na poradzenie sobie z bolesną traumą przeszłości, dla innych jednak szczera nadzieja na ponowne złączenie się z rodziną.

**Mama przechowuje ostatnią wiadomość tekstową otrzymaną od syna**

Korea Południowa

Kpt. Ken Rhee

08/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Ken Rhee (kor. Rhee Geun), koreański konsultant ds. bezpieczeństwa, popularny YouTuber i byly kapitan Navy SEAL (Brygada Walki Specjalnej Marynarki Wojennej Republiki Korei) ogłosił kilka dni temu w mediach społecznościowych, że wraz z grupą koreańskich ochotników jest w drodze na Ukrainę, aby służyć jako żołnierz w wojnie obronnej tego kraju. Wczoraj zamieścił na Instagramie fotografię zrobioną już po wylądowaniu na Ukrainie.
Ken Rhee urodził się w r. 1984 w Korei, 3 lata później wraz z rodzicami wyemigrował do Stanów Zjednoczonych. Po ukończeniu akademii wojskowej Virginia Military Institute Rhee powrócił do Korei, gdzie od 2007 roku służył m.in. w siłach specjalnych koreańskiej marynarki, gdzie dosłużył się stopnia kapitana.

Wg. informacji zamieszczonych w koreańskim Internecie Rhee brał udział w wielu zagranicznych misjach i operacjach wojskowych (m.in. w Somalii). Po zwolnieniu się ze służby w roku 2014 Rhee pracował jako instruktor antyterrorystyczny i taktyczny w agencjach wojskowych i policyjnych.
Zdobył popularność pojawiając się w kilku koreańskich programach telewizyjnych, a ostatnio także prowadząc własny kanał na YouTube.

Rhee zdecydował się na udział w wojnie na Ukrainie pomimo tego, że po powrocie do kraju, ze względu na obowiązujący zakaz podróżowania na Ukrainę, czekać go może kara roku pozbawienia wolności, a nawet, o czym informuje dzisiejsza prasa, unieważnienia paszportu. Koreańczycy są w tej kwestii podzieleni – wielu z nich wspiera byłego wojskowego, inni wyrażają sprzeciw wobec jego udziału w walkach z rosyjskim najeźdźcą.
Rhee twierdzi, że Korea ma moralny obowiązek wspierać słabsze narody przed agresorami, tak jak inni w przeszłości wspierali jego kraj podczas wojny koreańskiej.
행운을 빕니다 이근 대위님!

Japonia

Wierność małżeńska, opium i nagość – II wojna światowa w Japonii

06/03/202206/03/2022 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Kilka ciekawostek z Japonii okresu II wojny światowej.

Wysokie morale japońskich żołnierzy w latach 1941-1942 odgrywało kluczową rolę w szybkich podbojach terytorialnych Cesarskiej Armii Japońskiej w Azji Południowo-Wschodniej. Jednym ze sposobów wzmocnienia woli walki poddanych cesarza Hirohito było rozwianie ich obaw o wierność żon podczas nieobecności mężów w domu. Wg. autora Tadayori Hayakawy, policjanci w Japonii składali regularne i niezapowiedziane wizyty zamężnym kobietom, aby przekonać się, czy nie nadużywają one swojej wolności. Przyłapani na gorącym uczynku kochankowie niewiernych żon byli wtrącani do więzienia.

W czasie wojny japońscy cywile odczuwali nie tylko niedostatek żywności, ale również lekarstw. Prasa japońska udzielała porad, jak uprawiać mak lekarski na opium celem stosowania go jako środek przeciwbólowy. Nasiona do ich uprawy można było uzyskać w państwowych urzędach.

Obowiązkiem wszystkich uczniów w tym okresie był rozwój tężyzny fizycznej. W niektórych szkołach japońskich celem wzmocnienia ciała i ducha zarówno uczniowie, jak i nauczyciele podczas zajęć lekcyjnych nosili tylko majtki lub spodnie w przypadku chłopców, dziewczyny natomiast spódniczki. Zdarzało się nawet w chłodne zimowe dni, że uczniowie i uczennice musieli rozbierać się od pasa w górę i obmywać ciała zimną wodą na szkolnym placu. Animuszu młodzieży, jak pokazuje poniższe zdjęcie z 1943 roku, dodawał czasami sam dyrektor szkoły pracując bez odzieży w swoim gabinecie.