„Jestem Amerykaninem.” Tatsuro Masuda, właściciel sklepu spożywczego Wanto Co w Oakland w Kalifornii, rozwinął ten baner 8 grudnia 1942 r., dzień po ataku Japonii na Pearl Harbor. Dwa miesiące później prezydent Franklin D. Roosevelt podpisał rozporządzenie wykonawcze nr 9066 zezwalające na uwięzienie 120 000 Amerykanów pochodzenia japońskiego, głównie z Zachodniego Wybrzeża, a wkrótce potem Masuda został internowany i osadzony w obozie w Arizonie, gdzie wraz z żoną i dziećmi spędził 2 lata.
Tatsuro Masuda z żoną i dziećmi
Jego ojciec Torasaburo, syn samuraja, wyemigrował do San Francisco w r. 1892. Znalazł tam pracę jako pomoc domowa, a następnie jako robotnik rolny w Elk Grove. Po przeprowadzce do Oakland w 1895 roku pracował w aptece przy 7th Broadway. W roku 1908 ożenił się z młodszą o 15 lat Kuni, a 8 lat później na świat przyszedł ich jedyny syn Tatsuro W tym samym roku Torasaburo otworzył sklep, który po jego śmierci w roku 1934 przejęły córki, do których po ukończeniu studiów ekonomicznych dołączył ich brat. Po wojnie rodzina Tatsuro osiadła w stanie Utah.
Dalekowschodnie Refleksje znajdziesz również na Patronite, YouTube, X (Twitterze) i Facebooku
Rodzina Torasaburo. Pięć córek i syn Tatsuro „Wyprzedaż ewakuacyjna.” Właściciel tego sklepu w San Francisco w ramach przygotowań do internowania wyprzedaje towar. Internowani otrzymywali niewiele czasu na przygotowanie się do „ewakuacji”, co zmuszało ich do porzucenia lub wyprzedaży za grosze swojego mienia. Witryna sklepu należącego do Amerykanów pochodzenia japońskiego w Little Tokyo w Los Angeles. Właściciele dziękują swoim klientom, ale odchodzą z nadzieją na powrót w przyszłości.
Spacerując ulicami Tokio można natknąć się na wciąż żywe, ale częściowo nadpalone drzewa miłorzębu, inaczej ginkgo. To „rany” zadane im blisko 80 lat temu w trakcie wielkiego bombardowania stolicy Japonii 10 marca 1945 roku. Niemalże 1700 ton amerykańskich bomb zapalających zrównało wiele dzielnic miasta z ziemią. Tysiące stołecznych drzew zostało strawionych przez ogień, ale miłorzęby magazynują sporo wody w pniu i liściach, dzięki czemu wiele z nich przetrwało zawieruchę wojenną. Dziś wciąż można zobaczyć je w Tokio, zwłaszcza w pobliżu świątyń buddyjskich i chramów shinto.
Dalekowschodnie Refleksje znajdziesz również na Patronite, YouTube, X (Twitterze) i Facebooku
Miłorząb w świątyni Sensoji800-letni miłorząb w Sensoji
W latach 30. i 40. ubiegłego wieku kilka tysięcy Rosjan zamieszkujących Mandżurię wstąpiło do Cesarskiej Armii Japońskiej, aby bić się z Armią Czerwoną.) Od 1931 roku japońska armia zaczęła agresywnie operować w głąb terytorium Mandżurii i ścierać się z siłami chińskimi. Japończykom pomagali w tych potyczkach rosyjscy żołnierze, których wielu znalazło się tam po wybuchu rewolucji październikowej i klęsce wojsk carskich w rosyjskiej wojnie domowej (1917-1922).
Rosjanie w Mandżurii
W roku 1932 Japończycy na zajętych terytoriach utworzyli marionetkowe państwo Mandżukuo, a dwa lata później Cesarstwo Mandżukuo. Na jego terenie Japończycy utworzyli Cesarską Armię Mandżurską, a w jej skład oprócz Chińczyków, Mandżurów, Koreańczyków (jednym z nich był przyszły prezydent Korei Południowej Park Chung-hee, w tamtym czasie posługujący się japońskim nazwiskiem Takagi Masao) i Japończyków wchodzili również Rosjanie.
Park Chung-hee
W szczytowym okresie liczyła 100 tysięcy żołnierzy, ale jej przydatność bojowa była niska. Wyjątkiem wśród nich byli Rosjanie, którzy pragnęli przywrócić carskie rządy w swoim kraju. Japończycy byli pod wrażeniem wysokiego morale rosyjskich ochotników i w 1938 r. japoński major Asano Makoto zebrał ich w jeden oddział o nazwie Brygada Asano i nadał im liczne przywileje, w tym japońskie mundury piechoty typu 98 i lepszej jakości broń (m.in.. karabin Arisaka typ 38).
Major Asano Makoto
Główną funkcją liczącej od 800 do 4000 ludzi Brygady Asano była walka z rabusiami, chińskimi i koreańskimi partyzantami, rozpoznanie i sabotaż na terenie ZSRR oraz utrzymywanie otwartych szlaków komunikacyjnych pomiędzy japońskimi jednostkami walczącymi z Armią Czerwoną. Brygada Asano walczyła również w 1939 r. w bitwie nad Chałchin-Goł. Japończycy przegrali, ZSRR stracił jednak blisko 9000 zabitych, 253 czołgi i ponad 200 samolotów bojowych.
„Rosyjscy samuraje”. Tak 🇯🇵 gen. Genzo Yanagita nazwał rosyjskich żołnierzy walczących ramię w ramię z poddanymi cesarza Hirohito
Po inwazji wojsk niemieckich na Związek Radziecki w czerwcu 1941 r. Brygada Asano została wykorzystana do infiltracji i sabotażu sowieckich tyłów w ramach przygotowań do japońskiej inwazji na Kraj Rad. Po klęsce hitlerowskich Niemiec w bitwie pod Kurskiem w 1943 r. Cesarska Armia Japońska ostatecznie zrezygnowała z tego planu, a podczas sowieckiej inwazji na Mandżurię w sierpniu 1945 r. Brygada Asano brała udział w walkach z Armią Czerwoną. Wielu rosyjskich żołnierzy dostało się do sowieckiej niewoli i zostało wywiezionych do ZSRR. Część rozstrzelano, a resztę wysłano do łagrów. Los niektórych z nich pozostaje do dziś nieznany.
Dalekowschodnie Refleksje znajdziesz również na Patronite, YouTube, X (Twitterze) i Facebooku
Przyglądając się często nieporadnym zdolnościom przywódczym polskich i zachodnich polityków nasuwa mi się nieco prowokacyjne, ale niekoniecznie bezpodstawne pytanie: czy okres pięcioletnich absolutnych rządów generała Douglasa MacArthura w Japonii w latach 1945-1951 był jednym z największych wyczynów przywódczych w historii ludzkości? W roku 1943 w poufnej notatce skierowanej do brytyjskiego premiera Winstona Churchilla brytyjski oficer łącznikowy przy MacArthurze, ppłk. Gerald Wilkinson, tymi słowami opisał Amerykanina : „„Jest przebiegły, samolubny, pełen pychy, nieprzystępny, nerwowy i niezwykle próżny. Wyróżnia go wyobraźnia, pewność siebie, fizyczna odwaga i urok, zarazem jednak jest pozbawiony poczucia humoru, szacunku dla prawdy i jest nieświadomy tych wad. (…) Z większą wnikliwością moralną byłby wielkim człowiekiem. (…) Jego główną ambicją byłoby zakończenie wojny jako pan-amerykański bohater w randze generalissimusa całego teatru działań na Pacyfiku.”
2 września 1945 r. Pancernik USS „Missouri”. Gen. MacArthur składa podpis na akcie kapitulacji
Być może ppłk. Wilkinson odmalował Amerykanina niespecjalnie korzystnie i raczej niesprawiedliwie, ale jego słowa okazały się wyjątkowo prorocze. Wpierw w kwietniu 1945 roku prezydent Truman mianował MacArthura dowódcą sił zbrojnych na Pacyfiku, a cztery miesiące później został on głównodowodzącym sojuszniczych wojsk okupacyjnych w Japonii z niemalże absolutną władzą (Supreme Commander) skupioną w jego rękach. Miał m.in.. prawo rozwiązywać parlament, delegalizować partie polityczne, a nawet nadać Japonii konstytucję (i zrobił to po tym, jak wyśmiał i wyrzucił na śmieci projekt dokumentu przygotowanego przez komitet złożony z japońskich prawników). Wg historyka Seymoura Morrisa „amerykańska okupacja Japonii była bez wątpienia najbardziej udaną i prawdopodobnie jedyną udaną okupacją pokonanego narodu, jaką kiedykolwiek podjęto.” Po tym jak Japonia została „całkowicie zniszczona i upokorzona, z powodu swojej brutalności zadanej sąsiadom pozbawiona przyjaciół w świecie, jej perspektywy były ponure.” A jednak odrodziła się jak Feniks z popiołów i zaledwie kilka dekad później stała się gospodarczą potęgą na mapie świata. Po wojnie wielu zachodnich polityków nie wróżyło MacArthurowi sukcesu. Utrzymywali, że i kilkadziesiąt lat może nie wystarczyć, aby wyprowadzić kraj na prostą, a wojowniczego ducha Japończyków przygasić i przystosować do wymogów współczesnego, liberalnego świata, ale MacArthur dokonał tego w zaledwie kilka lat i to bez jednego wystrzału z karabinu.
Ścinanie i przechowywanie głów wrogów praktykowane było wśród Dajaków aż do początków XX wieku. Odbywało się to podczas większych wypraw wojennych, a ścięte głowy znoszono do wiosek. W ten sposób rozstrzygano również spory pomiędzy mieszkańcami wyspy. Po usunięciu z głów mózgów, czaszki suszono nad ogniem, a następnie zawieszano w specjalnych miejscach blisko długich domów Dajaków.
Zawieszanie czaszki zabitego wojownika
Wierzono, że duchy zmarłych wciąż zamieszkiwały czaszki, składano więc w ich pobliżu żywność i papierosy. Dajakowie, to rdzenni mieszkańcy Borneo, wyspy dwukrotnie większej od Polski. Nazwa to spina kilkaset różnych grup etnicznych zamieszkujących wyspę, z których każda posługuje się własnym językiem lub dialektem, ma własne zwyczaje i kulturę. Aż do początków XX wieku Dajakowie wierzyli, że głowy wrogów posiadają nadprzyrodzone moce, które można ujarzmić i wykorzystać do własnych celów. Używano ich w trakcie odprawiania skomplikowanych rytuałów, m.in. celem wyjednania u bóstw obfitych zbiorów ryżu lub podczas budowania fundamentów pod nowy dom.
Ca. 1930. Mężczyzna z plemienia Dajaków
Ponieważ praktyka kolekcjonowania czaszek zapewniała wojownikom wyższą rangę w hierarchii plemiennej przyczyniła się do wzrostu ich wojowniczości. Pod koniec XIX wieku została zakazana przez Brytyjczyków i Holendrów i makabryczny zwyczaj w dużej mierze został wykorzeniony. W dużej mierze, ponieważ od czasu do czasu wybuchają na wyspie konflikty pomiędzy Dajakami, a członkami przybyłymi na Borneo z wysp Madura i Jawy plemienia Madura, podczas których dochodzi zazwyczaj do rzezi tych drugich. Ostatnio w roku 2001, kiedy to kilkuset ofiarom ścięto głowy, a niektórym wycięto serca i wątroby, które następnie zostały zjedzone.
Ca. 1945. Australijski żołnierz z wojownikiem z plemienia Dajaków
Co ciekawe w połowie lat 40. ubiegłego stulecia Alianci zachęcali Dajaków do ścinania Japończyków okupujących w tym czasie Borneo. Jedna z nielicznych fotografii przedstawiających Dajaka ze ściętą głową japońskiego żołnierza.
Gaetano Faillace, osobisty fotograf gen. Douglasa MacArthura jest autorem kilku słynnych fotografii. Pierwsza z nich przedstawia desant na Filipinach. MacArthur w towarzystwie Sergio Osmeny, prezydenta Filipin na wygnaniu (pierwszy z lewej) ląduje na plaży w zatoce Leyte 20 października 1944 r., zaledwie kilka godzin po zajęciu plaży przez wojska amerykańskie. Co wygląda na generalską pewność siebie i żelazną determinację unicestwienia wroga jest okazuje się rzucaniem gromów na znajdującego się poza kadrem oficera nadzorującego desantem.
Druga fotografia wykonana na terenie ambasady USA we wrześniu 1945 r. w Tokio przedstawia gen. MacArthura w towarzystwie cesarza Hirohito. MacArthur postanowił pozostawić Hirohito przy życiu, ale cena jaką cesarz musiał za ten akt łaski zapłacić była wysoka. Fotografia Faillace’a posłużyła do nadania boskiemu cesarzowi ludzkich cech. Ponieważ japońska prasa nie bardzo kwapiła się z publikacją fotografii filigranowego Hirohito w towarzystwie przewyższającego go niemalże o głowę generała, Amerykanie byli zmuszeni ich do tego „zachęcić” i w konsekwencji Japończycy po raz pierwszy mogli przekonać się, że ich cesarz, wcielenie boga na ziemi, potomek i następca bogini słońca Amaterasu, na tle postawnego głównodowodzącego wojsk okupacyjnych w Japonii nie wyróżniał się niczym szczególnym.
Jedną z najdziwniejszych amerykańskich operacji psychologicznych skierowanych przeciwko Japończykom podczas drugiej wojny światowej był mający w założeniu działać destrukcyjnie na morale żołnierzy wroga „Projekt Fantazja”. Pomysł wyszedł od działającej w latach 1942-1946 agencji wywiadowczej Biuro Służb Strategicznych i nawiązywał do japońskiego przesądu, mówiącego, że natknięcie się po zachodzie słońca na upiornego lisa kitsune przynosi pecha. Plan wydawał się prosty w realizacji: łapać lisy, ich sierść pokrywać świecącą farbą, a następnie wypuszczać zwierzęta w pobliżu japońskich żołnierzy. Dowódca wojsk alianckich na Pacyfiku gen. MacArthur został poinformowany o zamiarach OSS i uznał je za zwariowane.
Biuro Służb Strategicznych
Personel OSS nawiązał jednak kontakt z weterynarzem z nowojorskiego Central Parku, a on w ramach eksperymentu dodatkową porcją jedzenia przekonał jednego ze swoich podopiecznych, szopa pracza, do poświęcenia swojego cennego futerka w imię słusznej sprawy. Farba utrzymała się przez kilka dni na ciele czworonoga, można więc było podejść do kolejnego etapu „Projektu Fantazja”. Latem 1943 roku OSS wypuściło 30 świecących lisów w waszyngtońskim ogrodzie spacerowym Rock Creek Park. Tym razem za króliki doświadczalne posłużyli nieświadomi mieszkańcy stolicy. Eksperyment wypadł pomyślnie. Przerażone oblicza przechodniów zachęciły OSS do przeprowadzenia próby generalnej u wybrzeży zatoki Chesapeake. Wysmarowane farbą fluorescencyjną lisy wrzucono do zimnej oceanicznej wody nieopodal stolicy USA. Zwierzęta dopłynęły do lądu, jednakże większa część farby pozostała w wodzie, a jej resztki lisy wylizały już na plaży. „Projekt Fantazja” spalił na panewce, a gen. MacArthur, jak twierdzą jego biografowie, miał niezły ubaw.
Ostatnia fotografia Shinichi Ishimaru zrobiona na chwilę przed jego samobójczym atakiem kamikaze. Urodzony w 1922 roku Ishimaru od 1941 roku był profesjonalnym baseballistą, jedynym, który w czasie wojny zginął podczas samobójczej misji. Rozegrał 56 spotkań jako miotacz zespołu Nagoya Club (dziś Chunichi Dragons). W 1943 roku był jednym z wyróżniających się zawodników. Pod koniec tego samego roku został powołany do wojska w służbie Cesarskiej Marynarki Wojennej. W kwietniu 1945 roku został przydzielony do utworzonej rok wcześniej jednostki pilotów samobójców Jinrai Butai i przeszedł szkolenie w Izumi.
Shinichi Ishimaru
Największa liczba kamikaze wzięła udział w walkach o Okinawę w kwietniu 1945 roku. Ishimaru zginął miesiąc później. Wczesnym rankiem 11 maja 1945 roku chorąży Ishimaru przygotowywał się do swojego ostatniego lotu. Po przekazaniu swoim towarzyszom broni rękawicy baseballowej, piłki i opaski z napisem „odwaga”, wszedł na pokład samolotu i odleciał w kierunku Okinawy. Zanim odpalił silnik zdążył jeszcze im powiedzieć, że boi się umierać. Kilka godzin później został zestrzelony przez amerykańskie myśliwce. Przez kilka lat po wojnie numer 26 noszony wcześniej na koszulce przez Ishimaru nie był używany przez żadnego z japońskich zawodników baseballu.
Z rąk japońskich żołnierzy podczas drugiej wojny światowej zginęło około 25 milionów ludzi, w większości nie biorący udziału w walkach cywile. O czynnikach politycznych i ideologicznych, które wpłynęły na agresywną postawę Japonii wiemy całkiem sporo, ale jakie czynniki ukształtowały mentalność Japończyków sadystycznie znęcających się nad jeńcami i cywilami, kobietami i mężczyznami? Czy z okrucieństwem Japończyków mogła cokolwiek mieć wspólnego niewinna średniowieczna poezja inspirowana buddyjskimi naukami? Czy jedno z podstawowych pragnień Japończyków, czyli zachowanie harmonii w grupie może w zależności od sytuacji działać destrukcyjnie albo twórczo? W jaki sposób japoński nihilizm nadał kształt ich barbarzyństwu? Co o brutalnych i irracjonalnych zachowaniach swoich rodaków miał do powiedzenia słynny japoński reżyser Akira Kurosawa, a jakie doświadczenie z wojny wyniósł aktor Toshiro Mifune? O tym opowiadam dzisiaj w najnowszym filmie na kanale YouTube. Zapraszam.
26 lipca 1944 roku. Podczas gdy w Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej alianci toczyli zaciekłe boje z Cesarską Armią Japonii, w Europie, 100 km na południe od Florencji urodzony w Kalifornii w rodzinie japońskich imigrantów 22-letni starszy szeregowy Kiyoshi K. Muranaga samotnie, ogniem z moździerza ostrzeliwał niemieckie pozycje umożliwiając ukrycie się jego towarzyszom broni. Trafiony przez Niemców zginął na miejscu. Był jednym z wielu Nisei – Amerykanów japońskiego pochodzenia poległych w Europie w 1944 i 1945 roku. Muranaga zgłosił się na ochotnika do 442 Pułku Piechoty złożonego niemalże wyłącznie z Nisei.
Żołnierze 442 Pułku Piechoty w Bruyers
Żołnierze tego pułku walczyli od 1944 roku w Włoszech, Francji i Niemczech i zasłynęli walecznością, odwagą i męstwem, za co otrzymali najwięcej odznaczeń bojowych w historii wojskowości Stanów Zjednoczonych, w tym 21 Medali Honoru (najwyższe odznaczenie wojskowe USA), 52 Krzyży Wybitnej Służby (drugie w hierarchii odznaczenie), 588 Srebrnych Gwiazd oraz trzy i pół tysiąca medali Purpurowe Serce.
Kompania H, 442 Pułku Piechoty w wyzwolonym przez nich miasteczku we Włoszech
442 Pułk Piechoty zdobył i wyzwolił liczne miejscowości we Włoszech i Francji, w tym Bruyeres, Belmont i Biffontaine. Walczyli z najbardziej bitnymi oddziałami, jakie Niemcy byli w stanie rzucić do walk – zaprawionymi w bojach żołnierzami z Afrika Korps, oddziałami SS i żołnierzami dywizji Hermanna Goeringa.
Hiro Higuchi, kapelan 442 Pułk Piechoty
W ciągu zaledwie 19 miesięcy walk 442 Pułk poniósł ogromne straty, a jak na ironię znaczna część jego żołnierzy została zwerbowana na terenie amerykańskich obozów internowania, w których umieszczono Amerykanów japońskiego pochodzenia ze Wschodniego Wybrzeża.
Szeregowy Rudy Tokiwa prowadzi grupę pojmanych niemieckich żołnierzy we Włoszech
29 kwietnia 1945 r. wchodząca w skład 442 Pułku Piechoty 552 Batalion Artylerii brał udział w wyzwoleniu obozu w Dachau. Pośród 33 tysięcy więźniów znajdowało się 15 tysięcy Polaków. 29 kwietnia zwiadowcy 522 Batalionu, jedynego z 442 Pułku biorącej udział w walkach na terenie Niemiec, przemierzając bawarskie miasteczko Hurlach natknęli się na otoczone drutem kolczastym koszary. Japończycy wyważyli bramy i dostali się do środka doprowadzając do wyzwolenia 3000 więźniów z podobozu Dachau Kaufering IV.
Tahae Sugita z byłym już więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Dachau
Po wojnie armia amerykańska i rząd wyciszyły udział Japończyków w wyzwoleniu tego obozu koncentracyjnego. Dopiero wiele lat później historyk Eric Saul przygotowując wystawę dotyczącą 442 Pułku Piechoty dowiedział się o ich chwalebnym udziale w tym wydarzeniu. Z początku miał wątpliwości, ale przekonał się, gdy weterani pokazali mu zrobione przez siebie zdjęcia.
Dalekowschodnie Refleksje 