Uchodźcy z Korei Północnej i weterani z Wietnamu – dlaczego ci, którzy przetrwali najgorsze, w końcu milkną

08/12/202509/12/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Istnieją historie, których nie da się opowiedzieć bez ryzyka, że słuchacz odwróci wzrok. Historie o jedzeniu skórzanych pasów, o ukrywaniu się w szambie, o śmierci dzieci z głodu. Historie północnokoreańskich uchodźców w Korei Południowej i amerykańskich weteranów wojny wietnamskiej brzmią inaczej, ale prowadzą do tej samej konkluzji: ludzie nie potrafią ich słuchać. Nie dlatego, że są źli. Dlatego, że słuchanie często boli bardziej niż mówienie.

**Dwóch żołnierzy pociesza się nawzajem w obliczu trudności bojowych. Pleiku, Wietnam Południowy, 26.05.1967 r.**

W 2022 roku ukazała się książka „Greenlight to Freedom” – zapis wspomnień Songmi Han, uciekinierki z Korei Północnej. We wstępie Casey Lartige Jr. stawiają tezę, która brzmi niemal identycznie jak słowa amerykańskiego psychiatry Jonathana Shaya w klasycznej już książce „Achilles in Vietnam” (1994). Zarówno północnokoreańscy uchodźcy w Korei Południowej, jak i weterani wojny wietnamskiej w Stanach Zjednoczonych, bardzo szybko odkrywają to samo: ludzie nie potrafią słuchać ich historii. Często nie chcą nawet próbować. Dlaczego?

1. Słuchanie prawdziwej traumy wymaga dojrzałości, której większość z nas nie posiada
Kiedy ktoś opowiada o jedzeniu kory drzew, o gotowaniu skórzanych pasów, o ukrywaniu się w szambie, o śmierci dzieci z głodu albo o rozrywanych przez miny kolegach z oddziału, uruchamia się w słuchaczu potężny mechanizm obronny. Psychologicznie możemy zareagować tylko na trzy sposoby: wytrzymać ból i pozwolić, by historia nas zmieniła; uciec, mówiąc „to za ciężkie, nie chcę tego słuchać”; albo przejąć kontrolę nad narracją – „trzeba było…”, „ja bym…”, „musisz patrzeć pozytywnie”.

Spora część słuchaczy wybiera ucieczkę lub dominację.Dlaczego? Ponieważ pełne wysłuchanie oznacza konfrontację z własną bezradnością. Przyznanie, że istnieją sytuacje, w których żadna mądrość, żaden optymizm i żadna dobra rada nie pomagują. To zagraża podstawowemu złudzeniu współczesnego człowieka: że świat jest w gruncie rzeczy sprawiedliwy i przewidywalny, a nieszczęście przytrafia się tylko tym, którzy „coś zrobili źle”.

**Songmi Han z jej książką „Greenlight to Freedom”**

2. „Mogłeś zrobić inaczej” – mechanizm samousprawiedliwienia
Jednym z najczęstszych zarzutów wobec północnokoreańskich uciekinierów jest: „Dlaczego zostawiłeś rodzinę?”. Weterani Wietnamu słyszeli: „Po co w ogóle tam pojechałeś?” albo „Dlaczego nie odmówiłeś rozkazu?”.

W obu przypadkach mamy do czynienia z tym samym procesem psychologicznym: słuchacz, który nigdy nie stanął przed wyborem między śmiercią własną a śmiercią bliskich, projektuje na ofiarę własne standardy moralne ukształtowane w warunkach komfortu i bezpieczeństwa. Akceptacja faktu, że w pewnych sytuacjach nie istnieje „dobre wyjście”, oznaczałaby przyznanie, że zło może być absolutne i że nikt z nas nie ma gwarancji, jak zachowałby się w piekle. Łatwiej więc uwierzyć, że ofiara ponosi współwinę – wtedy można pozostać moralnie nieskazitelnym obserwatorem.
W terminologii teologii moralnej nazywa się to samousprawiedliwieniem (ang. self-righteousness).

**Sierżant armii amerykańskiej Philip Fink, doradca 52. batalionu Wietnamskich Rangerów. Wietnam Południowy, 12 czerwca 1965 r. (Fot. Steve Stibbens)**

3. Kulturowy dysonans – przypadek Korei Południowej
W Korei Południowej problem ma dodatkowy, narodowy wymiar. Społeczeństwo zbudowało tożsamość na narracji wyjątkowego sukcesu: z jednego z najbiedniejszych krajów świata do technologicznej potęgi w ciągu jednego pokolenia. Obraz ten opiera się na przekonaniu o wyższości południowokoreańskiego systemu, edukacji i „koreańskiego ducha”.

Uchodźca z Północy jest żywym zaprzeczeniem tej narracji – dowodem, że ten sam naród, ta sama kultura, ten sam język mogą prowadzić do masowego głodu i totalitarnego koszmaru. Opowiadanie o północnokoreańskiej rzeczywistości wprowadza dysonans poznawczy nie do zniesienia dla wielu mieszkańców Południa.
W koreańskiej kulturze wstydu publiczne mówienie o cierpieniu postrzegane jest dodatkowo jako obniżanie statusu – własnego i całej grupy. Trauma jest „brudna”, psuje wizerunek, zakłóca zbiorowy optymizm. Dlatego uchodźcom mówi się wprost: „Skoro już jesteś na wolności, przestań narzekać i ciesz się życiem”.

4. Milczenie jako jedyna pozostała ochrona
W rezultacie nawet ci, którzy początkowo decydują się mówić – jak północnokoreańscy uchodźcy czy weterani wojenni – z czasem wycofują się. Bo odkrywają, że opowiadanie prawdy nie przynosi ulgi. Przynosi wtórną traumę: odrzucenie, oskarżenia, moralizatorskie rady albo po prostu pusty wzrok i zmianę tematu. Milczenie staje się ostatnią formą kontroli nad własnym doświadczeniem.

**Amerykańscy żołnierze piechoty modlą się w wietnamskiej dżungli podczas nabożeństwa żałobnego za poległych towarzyszy broni. Wietnam Południowy, 9 grudnia 1965 r. (Fot. Horst Faas)**

Porównanie losów północnokoreańskich uchodźców i amerykańskich weteranów wojny wietnamskiej pokazuje uniwersalną prawidłowość: społeczeństwa nie odrzucają ofiar dlatego, że im nie współczują. Odrzucają je, ponieważ pełne przyjęcie ich świadectwa oznaczałoby konieczność zmierzenia się z prawdą o świecie i o nas samych – prawdą, że zło może być absolutne, że cywilizacja jest cienką warstwą, a my sami nie mamy żadnej gwarancji, kim byśmy się stali w ekstremalnych warunkach.

Źródła:
• Han Songmi (2022). Greenlight to Freedom
• Shay, Jonathan (1994). Achilles in Vietnam. Combat Trauma and the Undoing of the Character

Podobne artykuły:

Gdy wzrok i słuch zawodziły: rola zapachu i zmysłu węchu w walce w wietnamskiej dżungli

Korea Północna · Korea Południowa

Ojciec-tyran vs. człowiek-bóg: jak naprawdę powstały dwie Koree

29/11/202508/12/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Dlaczego podział Korei trwa do dziś, z tysiącami ludzi w północnokoreańskich obozach koncentracyjnych i południową potęgą K-dram i K-popu? Odpowiedź tkwi w psychice dwóch dyktatorów: Syngmana Rhee, konfucjańsko-chrześcijańskiego patriarchy, który masakrował opozycję na Jeju i Bodo, oraz Kim Ir-sena, twórcy ideologii dżucze i mitu o sobie jako zbawcy narodu. Obaj – ojciec-tyran i człowiek-bóg – karmili paranoję i mesjanizm, dzieląc ludzi na „czystych” i „zdradzieckich”. Ta podróż przez ich biografie pokazuje, jak wojna koreańska uwypukliła różnice w terrorze stosowanym przez dwóch pierwszych koreańskich przywódców.

**Kim Ir-sen (Kim Il-sung) – psychopata i tyran ukrywający się za sympatycznym uśmiechem**

Kiedy dziś patrzymy na Półwysep Koreański, widzimy kontrast tak ostry, że aż nierealny: z jednej strony nowoczesność, K-pop i neonowe światła Seulu, z drugiej obozy koncentracyjne, klęski głodu i defilady rakietowe. Wojna koreańska 1950–1953 została w zachodniej i koreańskiej pamięci zapisana jako klasyczna walka dobra ze złem, demokracji z totalitaryzmem, wolnego świata z komunistycznym potworem, podczas gdy w latach 1945–1950 oba reżimy różniły się wyłącznie stopniem stosowanego terroru. Na półwyspie nie istniały jeszcze wtedy „dwie Koree” w dzisiejszym rozumieniu. Istniały dwa brutalne, autorytarne projekty budowania państwa na gruzach japońskiej okupacji, dowodzone przez dwóch polityków, którzy mieli ze sobą zaskakująco wiele wspólnego: narcyzm, mesjanizm, paranoję, przekonanie o własnej nieomylności i gotowość do zabijania dziesiątek tysięcy ludzi w imię „ocalenia narodu”. Ten naród traktowali jak nieporadne dziecko, które trzeba prowadzić twardą ręką, bo samo nigdy nie dojdzie do celu.

**Syngman Rhee – rządzący twardą ręką w latach 1948-1960 południowo-koreański dyktator**

Syngman Rhee – konfucjański ojciec-tyran w amerykańskim garniturze
Urodzony w 1875 roku w zubożałej arystokratycznej rodzinie yangban, Rhee już jako dziecko stracił ojca i wychowywał się w przekonaniu, że jest kimś wyjątkowym. W wieku 22 lat trafił do więzienia za działalność niepodległościową. Tam był torturowany. Kilkadziesiąt lat później, jako prezydent, z lubością stosował te same metody wobec swoich przeciwników. W więzieniu nawrócił się na chrześcijaństwo, ale nie było to chrześcijaństwo miłosierdzia. To była specyficznie koreańska, synkretyczna mieszanka konfucjanizmu i protestanckiego purytanizmu, w której Rhee widział siebie jako wybranego przez Boga (a właściwie: ważniejszego niż Bóg) zbawcę narodu.

W 1945 roku, w wieku 70 lat, wrócił do Korei z walizką dyplomów z Harvardu i Princeton oraz z błogosławieństwem Amerykanów. Dla niego historia była prosta: tylko on może uratować Koreę przed komunizmem. Wszyscy inni – lewica, centrowi politycy, a nawet umiarkowani konserwatyści – to potencjalni zdrajcy.

Jego rządy to klasyczny autorytarny patriarchat: policja i bojówki mordują dziesiątki tysięcy ludzi (masakra na wyspie Jeju 1948–1949: 30–60 tys. zabitych cywilów, masakra ligi Bodo 1950: 100-200 tys. ofiar), opozycja jest torturowana i zabijana, a każdy przejaw krytyki traktowany jest jak zdrada stanu.
W przeciwieństwie do Kima, Rhee nie fałszował historii na masową skalę – nie musiał. Miał amerykańskie bagnety, dolary i moralną legitymację „obrońcy wolnego świata”. CIA wiedziała o wszystkim i przymykała oczy, bo to „nasz sukinsyn”. W 1960 roku studenci w końcu powiedzieli dość. Rewolucja kwietniowa (blisko 200 zabitych przez policję, tysiące rannych) zmusiła Amerykanów do porzucenia starzejącego się dyktatora. Rhee uciekł na Hawaje, gdzie zmarł w 1965 roku w samotności i zapomnieniu. Dziś w Korei Południowej jest postacią niemal nieobecną – wspomina się go zdawkowo jako „pierwszego prezydenta”, bez entuzjazmu i bez pomników.

**Kim Ir-sen przed Grobem Nieznanego Żołnierza w Warszawie, 1984 r.**

Kim Ir-sen – człowiek, który został bogiem
Kim urodził się w 1912 roku jako Kim Sung-ju w zwykłej chłopskiej rodzinie. Jego ojciec był ewangelickim chrześcijaninem, ale syn nigdy nie przejął wiary. Zamiast Boga w jego życiu pojawiła się inna obsesja – on sam. W latach 30. walczył (raczej symbolicznie) z Japończykami w Mandżurii. W 1945 roku wrócił do Korei jako 33-letni kapitan Armii Czerwonej z sowieckim błogosławieństwem. Nie był wybitnym ideologiem ani strategiem, ale miał jeden genialny talent – potrafił budować mity i zabijać każdego, kto mógłby je podważyć.

W ciągu kilku lat zlikwidował wszystkie konkurencyjne frakcje w partii (sowiecką, chińską, krajową), wymazał z historii wszystkich współautorów rewolucji i przepisał własną biografię: narodziny pod świętą górą Paektu, podwójna tęcza, cudowne dzieciństwo, heroiczne walki z Japończykami (w rzeczywistości większość wojny spędził w obozie szkoleniowym na Syberii). Powstała alternatywna rzeczywistość, w której nie ma historii Korei bez Kim Ir-sena. Jest tylko „mroczna epoka przed nim” i „jasna epoka jego chwały”.

W odróżnieniu od Rhee, Kim nie chciał być tylko ojcem-tyranem. Chciał być bogiem. Stworzył świecką religię z liturgią, rytuałami, dziesięcioma zasadami moralnymi, portretami w każdym domu, płaczem na zawołanie i ideologią dżucze, która formalnie głosiła samowystarczalność, a w praktyce absolutną podległość Wodzowi. Strach na Północy nie był tylko polityczny – był egzystencjalny. Zdrada ideologiczna, brak wystarczającej miłości do Przywódcy, nawet nieszczęście osobiste mogły być karane śmiercią trzech pokoleń rodziny.
Kim zmarł w 1994 roku, ale oficjalnie nigdy nie umarł – jest „Wiecznym Prezydentem”. Jego zabalsamowane ciało leży w pałacu Kumsusan i jest czczone jak relikwia.

**Wojna koreańska doszczętnie zniszczyła Seul: w tle nieistniejący już japoński budynek Generalnej Guberni**

Dwie twarze tego samego medalu
Podobieństwa są uderzające: obaj uważali się za jedynych zbawców narodu, obaj budzili i karmili strach, obaj eliminowali przeciwników z zimną krwią, obaj dzielili ludzi na „czystych” i „zdradzieckich”, obaj traktowali społeczeństwo jak niepełnoletnie dziecko.
Różnice były głównie w metodzie i w trwałości: Rhee – autorytarny patriarchat konfucjańsko-chrześcijański, wsparty bagnetami USA, Kim – totalitarna teokracja świecka, wsparta bagnetami ZSRR i Chin, a później tylko własną mitologią.
Rhee przegrał, bo jego system opierał się na strachu i policji – gdy policja przestała strzelać do studentów, system upadł w kilka miesięcy. Kim wygrał, bo jego system opierał się na „miłości” i wierze – nawet w najgorszym głodzie lat 90. (2–3 mln ofiar) ludzie bali się nie tylko kary, ale utraty sensu życia.

Dziedzictwo
Korea Południowa potrzebowała jeszcze dwóch dyktatur (Park Chung-hee i Chun Doo-hwan) i wiele tysięcy zabitych w walkach o demokrację, żeby w latach 80. w końcu stać się tym, czym jest dziś. Korea Północna nigdy nie musiała się zmieniać – jej system okazał się odporny nawet na klęski, które powinny go były zniszczyć.
W 1950 roku (wybuch wojny koreańskiej) na Półwyspie ścierały się dwa narcystyczne, paranoiczne, mesjanistyczne projekty „ocalenia narodu” przed samym sobą. Jeden nazywał się demokracją i nauczył się udawać, aż w końcu stał się prawdziwy. Drugi nazywał się komunizmem i udoskonalił sztukę udawania miłości tak bardzo, że do dziś trzyma 26 milionów ludzi w klatce.

Podobne artykuły:

Pułkownik Choi Chang-sik: Kozioł ofiarny wojny koreańskiej

Korea Południowa

Cygaro kontra gwanbok – koreański konfucjanizm w zderzeniu z zachodnim indywidualizmem

25/11/202508/12/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Dlaczego ciało na zdjęciu z 1903 roku mówi więcej o kolizji kultur niż traktaty dyplomatyczne? W konfucjańskim Joseon koreańscy urzędnicy w gwanbokach uosabiali dyscyplinę – symetria, maska roli, brak spontaniczności – podczas gdy amerykański doradca z cygarem w dłoni i asymetryczną postawą reprezentował zachodnią sprawczość i indywidualizm. To zderzenie konfucjanizmu z autonomią ciała nie skończyło się wraz z modernizacją Korei w drugiej połowie XX wieku – trwa w dzisiejszej Korei, gdzie K-pop i garnitury maskują konfucjański gorset.

**Antropologia ciała w koreańskim Cesarskim Departamencie Komunikacji (Imerial Department of Communication), Seul 1903.**

Fotografia wykonana w 1903 roku przed siedzibą Cesarskiego Departamentu Komunikacji w Seulu przedstawia około trzydziestu koreańskich urzędników w tradycyjnym gwanbok oraz jednego białego doradcę technicznego (najprawdopodobniej członka amerykańskiej misji pocztowo-telegraficznej). Jedno ujęcie, i cały dramat zderzenia dwóch odmiennych, niekompatybilnych porządków antropologicznych staje się widoczny gołym okiem. To nie jest zwykłe zdjęcie grupowe. To wykład z niewerbalnej antropologii w jednej klatce.

Konfucjański habitus Joseon: ciało jako urząd
Koreańscy urzędnicy tworzą formację o charakterze niemal architektonicznym:
• stopy równoległe, rozstaw identyczny, żadna nie wysunięta przed oś szeregu – ciało nie sygnalizuje indywidualnego kierunku ani inicjatywy
• kolana sztywne, biodra zablokowane – brak jakiegokolwiek „żywego” napięcia mięśniowego; ciało wrośnięte w hierarchiczną strukturę
• dłonie schowane w rękawach lub ułożone w kanonicznej, symetrycznej pozycji – gest nie należy do osoby, lecz do rytuału
• spojrzenie puste, maska – twarz nie jest nośnikiem indywidualności, lecz urzędowej powagi
• perfekcyjna synchronizacja kątów ciała i odległości – każdy urzędnik wygląda jak replika poprzedniego
W późnym Joseon jednostka nie posiadała ciała w sensie zachodnim. Posiadała urząd. Ciało było przedłużeniem roli społecznej, a nie osobowości. Wszelkie odchylenia od kanonicznej postawy odczytywano jako zagrożenie dla harmonii hierarchicznej.

Habitus zachodni: ciało jako podmiot autonomiczny
Postawa białego doradcy łamie każdy z powyższych kodów:
• jedna noga wyraźnie wysunięta do przodu – klasyczny sygnał osobistej sprawczości i gotowości do ruchu; w Joseon taki gest oznaczałby arogancję lub chęć „wyrwania się” z kolektywu
• tors i głowa obrócone w bok – odmowa kolektywnego kierunku spojrzenia; „nie muszę patrzeć tam, gdzie wy”
• cygaro w dłoni – w konfucjańskim protokole oficjalnym akt nie do pomyślenia; ręce winny być puste lub schowane, gest zajęty przedmiotem to symbol nieformalnej dominacji i swobody
• asymetria dłoni – jedna luźna, druga zajęta; zerwanie z zasadą ceremonialnej symetrii
• kolana lekko ugięte, sylwetka „na miękkich nogach” – ciało żywe, elastyczne, gotowe do gestu i zmiany pozycji
Doradca nie zajmuje centralnego miejsca (rezerwowanego dla koreańskiej hierarchii), lecz zapewne świadomie lokuje się na skraju pierwszego rzędu – wystarczająco blisko, by być częścią kadru, wystarczająco daleko, by nie zostać wciągniętym w porządek rytualny. To pozycja„jestem z wami, ale nie jednym z w was”.

Cygaro jako kondensacja epoki: w Joseon palenie w obecności wyższych rangą – zwłaszcza na zdjęciu oficjalnym – było aktem profanacji. Trzymanie czegokolwiek w dłoni podczas fotografii naruszało zasadę całkowitej kontroli gestu. Cygaro pełni tu funkcję rekwizytu tożsamości: znaku nowoczesności, męskości, klasowego luzu i kolonialno-technokratycznej pewności siebie. Jeden mały przedmiot kondensuje cały habitus zachodniego mężczyzny przełomu wieków.

Dwa wszechświaty
Koreańczycy: ciało podporządkowane rytuałowi, brak spontaniczności, minimalizacja indywidualnego ruchu, twarz jako maska roli, sens nadaje kolektyw i hierarchia moralna. Zachodni doradca: ciało jako przedłużenie osobowości, swoboda mięśniowa, ekspresja autonomii i statusu, sens tworzy jednostka.

W klasycznej komunikacji niewerbalnej (i w badaniach nad orientacją ciała) jednokierunkowość spojrzenia + wysuniętej stopy + lekkiego skrętu tułowia jest jednym z najsilniejszych sygnałów „chcę się stąd wydostać” albo przynajmniej „moja uwaga i intencja są gdzie indziej”. Kiedy wszystkie trzy elementy są zgodne (oczy, głowa, tułów, stopa, a w tym przypadku również lewa ręka), czytelność tego sygnału rośnie niemal do 100 %. W kontekście zachodnim lat 1900–1910 taki sygnał był zupełnie naturalny: „OK, zrobię wam to zdjęcie, ale nie udaję, że to moje miejsce i mój czas”. Dla Koreańczyków, którzy przez wieki szkolili się w całkowitym maskowaniu takich sygnałów (ciało ma być „zamknięte” i skierowane wyłącznie tam, gdzie wymaga rytuał), ten jeden szczegół musiał być szokujący. On nie tylko nie podporządkował się formie – on otwarcie sygnalizował, że jego umysł i wola są już poza tą formacją.

Fotografia z 1903 roku jest czystym zapisem zderzenia habitusu konfucjańskiego (kultura wstydu, kolektywna dyscyplina) z habitusem zachodniego indywidualizmu (kultura autonomii, osobista sprawczość). W ciągu kilku lat ten porządek konfucjański zostanie zmieciony – w 1910 roku Korea utraci niepodległość. Zdjęcie pozostaje jednym z najdoskonalszych wizualnych świadectw tej krótkiej, dramatycznej chwili, gdy dwa światy stanęły obok siebie – i nie potrafiły się nawzajem zrozumieć.

Podobne artykuły:

Upadek Singapuru: jak gesty zdradziły wynik negocjacji kapitulacyjnych

Korea Południowa

Yi Sun-sin: Geniusz, którego Korea zdradziła i ukrzyżowała

01/11/202508/12/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

W 1598 roku pod Noryang Point umiera najgenialniejszy admirał w historii Korei – Yi Sun-sin. Pada trafiony kulą, ale tak naprawdę zabija go własny kraj: dwór pełen zazdrości, intryg i krótkowzroczności. Człowiek, który wynalazł okręty-żółwie, rozbił japońską armadę i nigdy nie przegrał bitwy morskiej, wcześniej był bity do krwi, zdegradowany do szeregowca i wrzucony do lochu. Dziś wracam do tej najbardziej gorzkiej karty koreańskiej historii – opowieści o geniuszu, którego ojczyzna najpierw ukrzyżowała, a potem ubrała w mit.

Yi Sun-sin (1545–1598) to postać, którą Korea czci jako narodowego bohatera, twórcę militarnych cudów i symbol niezłomności. Jego pomniki stoją w sercach koreańskich miast, a jego imię przywołuje się w patriotycznych przemowach, filmach i memach. Jednak prawda o Yi Sun-sinie jest o wiele bardziej fascynująca – i mniej wygodna – niż błyszcząca legenda. To historia chłodnego stratega, który wygrał wojnę nie dzięki, lecz pomimo własnego kraju; człowieka, którego system zdradził, torturował i upokorzył, by potem błagać o ratunek. Oto realistyczny portret Yi Sun-sina, wolny od konfetti narodowej mitologii, ale pełen szacunku dla jego geniuszu.

Kontekst historyczny: Korea Joseon na krawędzi
W XVI-wiecznej Korei dynastia Joseon była państwem przesiąkniętym konfucjańską hierarchią, biurokratyczną intrygą i polityczną niestabilnością. System, który stawiał lojalność wobec frakcji ponad dobro państwa, dusił talenty i nagradzał konformizm. Król Seonjo, rządzący w czasie inwazji japońskiej (1592–1598), był człowiekiem chwiejnym, podejrzliwym i zazdrosnym o sukcesy swoich podwładnych. Dwór, podzielony na frakcje Wschodnią i Zachodnią, toczył brutalne walki o wpływy, a nepotyzm i korupcja były codziennością. W takim środowisku zdolności Yi Sun-sina – jego niezależność, nonkonformizm, dyscyplina i strategiczny umysł – stały się nie tyle skarbem, ile zagrożeniem.
W 1592 roku japoński wódz Toyotomi Hideyoshi rozpoczął inwazję na Koreę, znaną jako wojna Imjin. Celem było podbicie półwyspu i dalsza ekspansja na Chiny Ming. Korea, pozbawiona silnej tradycji morskiej, stanęła przed widmem klęski. Japońska armia, zaprawiona w bojach i dobrze uzbrojona, szybko zdobywała ląd. W tym chaosie Yi Sun-sin, dowódca floty prowincji Jeolla, stał się jedyną nadzieją na powstrzymanie wroga na morzu.

Kim był Yi Sun-sin?
Yi nie był „urodzonym geniuszem floty”, jak chciałaby to widzieć narodowa mitologia. Urodził się w 1545 roku w średniozamożnej rodzinie yangban (elity konfucjańskiej). Jego kariera zaczęła się od stanowisk urzędniczych, a szkolenie wojskowe koncentrowało się bardziej na lądzie niż morzu. Jednak Yi miał cechy, które wyróżniały go w skorumpowanym systemie: obsesyjną pracowitość, dyscyplinę i nieskorumpowaną moralność – cechę niemal cudowną w realiach Joseon. Jego dziennik wojenny, „Nanjoong Ilgi”, pokazuje człowieka skrupulatnego, który każdą decyzję opierał na logistyce, rekonesansie i analizie. Nie był romantycznym herosem, lecz rzemieślnikiem wojny, który rozumiał, że bitwy wygrywa się głową, nie szarżą.

Geniusz militarny
Yi Sun-sin nigdy nie przegrał bitwy morskiej – jego rekord to około 23 zwycięstwa, w tym takie arcydzieła taktyczne jak bitwa pod Myeongnyang (1597) czy Noryang (1598). Klucz do jego sukcesu leżał w precyzji i przygotowaniu:
Taktyka: Yi mistrzowsko wykorzystywał teren, szczególnie ciasne cieśniny i prądy morskie, które neutralizowały przewagę liczebną Japończyków. Jego słynna formacja „żurawia” (hakikjin) pozwalała otaczać wroga i maksymalizować siłę ognia.
Logistyka: Dbał o zaopatrzenie, stan okrętów i morale żołnierzy. W przeciwieństwie do chaotycznej struktury wojskowej Joseon, Yi stworzył system zwiadu, sygnałów i zaopatrzenia godny współczesnego NATO.
Morale: Żołnierze kochali go za empatię, ale bali się jego bezkompromisowości wobec niekompetencji. Yi rozumiał, że armia walczy sercem, ale wygrywa dyscypliną.
Jego „żółwiowce” (geobukseon), pancerne okręty z żelaznymi płytami i kolcami, stały się symbolem koreańskiej potęgi. Nie były jednak cudowną superbronią, jak twierdzą nierzadko Koreańczycy. Ich rola była strategiczna: chroniły flanki, siały strach wśród wrogów i umożliwiały walkę w zwarciu. Prawdziwą siłą Yi było pole bitwy, które wybierał – jak Hannibal morza, zamieniał cieśniny w pułapki dla japońskiej floty.

Zdrada systemu
Historia Yi Sun-sina to nie tylko triumf, ale i tragedia. W 1597 roku, u szczytu drugiej fali inwazji japońskiej, Yi stał się ofiarą dworskich intryg. Jego sukcesy – w tym uratowanie Joseon przed całkowitą okupacją – wzbudziły zazdrość i nieufność. Frakcja Zachodnia, wspierana przez generała Won Gyuna, oraz król Seonjo, paranoiczny wobec wybitnych jednostek, uznali Yi za zagrożenie. Oskarżono go o niesubordynację i sabotowanie wysiłku wojennego na podstawie sfabrykowanych zarzutów (m.in. japońskiego szpiega). Yi został aresztowany, zakuty w kajdany, przesłuchiwany pod przymusem (niektóre źródła sugerują tortury) i zdegradowany do szeregowca. Upokorzenie było całkowite.
W jego miejsce dowódcą floty mianowano Won Gyuna – niekompetentnego intryganta, który w bitwie pod Chilcheonnyang (1597) poniósł druzgocącą klęskę. Flota Joseon została niemal unicestwiona, a Korea stanęła na krawędzi zagłady. W akcie desperacji dwór przywrócił Yi, dając mu garstkę ocalałych okrętów (12–13) i załamaną armię. To, co wydarzyło się potem, przeszło do legendy.

Bitwa pod Myeongnyang: Triumf wbrew wszystkiemu
W październiku 1597 roku Yi Sun-sin stanął naprzeciw ponad 130 japońskich okrętów w cieśninie Myeongnyang. Z zaledwie kilkunastoma jednostkami, zniszczonym morale i wrogim dworem za plecami, dokonał cudu taktycznego. Wykorzystując prądy morskie i wąskie przejście, zmusił Japończyków do chaotycznego ataku, po czym rozbił ich flotę, zatapiając lub uszkadzając dziesiątki okrętów przy minimalnych stratach własnych. To zwycięstwo nie tylko uratowało Koreę, ale pokazało, że Yi był geniuszem, który nie potrzebował systemu – system potrzebował jego.

Śmierć i dziedzictwo
Yi Sun-sin zginął w 1598 roku podczas bitwy pod Noryang, trafiony kulą. Jego ostatnie słowa – „Ukryjcie moją śmierć, by nie załamać morale” – są świadectwem jego oddania. Zmarł w chwili zwycięstwa, które przypieczętowało klęskę japońskiej inwazji. Jego śmierć była symbolem: człowiek, który ocalił Koreę, odszedł zdradzony przez tych, którym służył.

Mit vs rzeczywistość
Współczesna Korea czci Yi Sun-sina pomnikami, filmami (np. „Admirał” z 2014 roku) i patriotycznymi hasłami. Jednak narodowa narracja często maskuje niewygodną prawdę. Oto zestawienie mitu i rzeczywistości:
Mit: Yi był niezłomnym bohaterem, kochanym przez wszystkich.
Rzeczywistość: Żołnierze go uwielbiali, ale elity nienawidziły. Dwór niemal go zniszczył.
Mit: Korea doceniła jego geniusz.
Rzeczywistość: Korea torturowała go, upokorzyła i przywróciła tylko z desperacji.
Mit: „Żółwiowiec” był cudowną bronią.
Rzeczywistość: Był ważnym elementem, ale kluczem była taktyka Yi, nie technologia.
Mit: Korea Joseon była zjednoczona.
Rzeczywistość: Dwór był skłócony, tchórzliwy i skorumpowany, bardziej zajęty intrygami niż wojną.
Mit: Yi był bez wad.
Rzeczywistość: Był uparty, sztywny i niepolityczny, co czyniło go skutecznym, ale narażało na wrogów.

Dlaczego Korea stworzyła mit?
Mit Yi Sun-sina jest fundamentem koreańskiej tożsamości militarnej i narodowej. W kraju z historią upokorzeń – inwazji, kolonializmu, podziału – Yi stał się symbolem sprawczości i moralnej wyższości. „Byliśmy ofiarami, ale mieliśmy bohatera większego niż ich generałowie” – to narracja, która leczy rany dumy, podobnie jak Kościuszko w Polsce czy Joanna d’Arc we Francji. Jednak ten mit maskuje grzechy elit Joseon: nepotyzm, podejrzliwość wobec talentów, niszczenie nonkonformistów. Co gorsza, te wzorce – jak sugerują współcześni socjolodzy, np. Hahm Pyong-choon – wciąż są obecne w koreańskiej kulturze, gdzie innowatorzy i niezależne umysły często napotykają opór biurokracji i społeczeństwa.

Pomnik Yi Sun-sina: Patriotyzm czy hipokryzja?
Pomnik Yi w Seulu to miejsce pielgrzymek, selfie w hanboku i patriotycznych łez. Ale jego prawdziwe przesłanie – bunt przeciw bezmyślnym rozkazom, krytyka systemu, odwaga jednostki – jest niewygodne. Dozwolone są hasła: „Yi był bohaterem, więc my jesteśmy wielcy!”. Zakazane: „Yi wygrał, mimo że system był głupi” czy „Geniusz jest wrogiem biurokracji”. Prawdziwy kult Yi wymagałby rewolucji moralnej: uczciwego rozliczenia elit, promowania indywidualizmu, nagradzania zasług. Zamiast tego Korea woli pomniki i wzruszenia.

Lekcja Yi Sun-sina
Yi Sun-sin nie był maskotką narodu, lecz samotnym geniuszem w świecie miernot i donosicieli. Jego historia uczy, że wielkość rodzi się z rozumu, dyscypliny i moralnego uporu, a nie z łaski systemu. Korea była wielka nie dlatego, że miała Yi, lecz dlatego, że Yi nie był jak Korea wokół niego. Jego życie to oskarżenie biurokratycznej zawiści, tchórzostwa elit i strachu przed talentem – problemów, które wciąż rezonują w Korei i nie tylko. Yi Sun-sin to dowód, że jeden człowiek może zmienić historię, nawet gdy jego własny kraj próbuje go zniszczyć. To nie bajka o bohaterze – to prawda o człowieku, który wygrał dzięki sile charakteru, żywotności umysłu i moralnej odwadze.

Korea Południowa · Polska

W niewoli splendoru: Jak stres i izolacja zabiły Poniatowskiego i Gojonga

27/09/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Śmierć Stanisława Augusta Poniatowskiego, ostatniego króla Polski (zm. 1798), oraz cesarza Gojonga, ostatniego władcy koreańskiej dynastii Joseon (zm. 1919), wykazują uderzające podobieństwa. Obaj monarchowie zakończyli życie jako więźniowie w „złotych klatkach”, odizolowani przez obce mocarstwa, zmagający się z psychicznym załamaniem i otoczeni plotkami o otruciu. Niniejszy artykuł analizuje te paralelizmy, skupiając się na okolicznościach ich śmierci, izolacji, psychicznym i fizycznym upadku pod wpływem stresu oraz trwałych legendach o zamachu.

***Portret Stanisława Augusta w szlafroku*** **– Johann Baptist von Lampi the Elder**

Zbieżności w śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego i cesarza Gojonga
Stanisław August Poniatowski zmarł nagle 12 lutego 1798 roku w Petersburgu. Według niektórych relacji, jego ostatni dzień rozpoczął się zwyczajnie – rano wypił filiżankę kawy, codzienny rytuał. Krótko po tym zasłabł, stracił przytomność, a według jednej z wersji na chwilę odzyskał świadomość, by poprosić o księdza i przyjąć ostatnie sakramenty. Tego samego dnia wieczorem zapadł w śpiączkę i zmarł, najprawdopodobniej na udar mózgu. Niektóre źródła wspominają bulion zamiast kawy, ale większość historyków potwierdza, że śmierć była szybka, w ciągu jednego dnia. Plotki o otruciu pojawiły się natychmiast, podsycane kontekstem politycznym: car Paweł I, który zapewnił Poniatowskiemu rezydencję w Petersburgu, mógł postrzegać byłego króla jako zbędny balast lub symbol dawnej Polski. Choć brak dowodów na otrucie, nagłość śmierci i status kontrolowanego wygnańca sprzyjały spekulacjom, które przetrwały w polskiej narracji.

Śmierć cesarza Gojonga 21 stycznia 1919 roku w pałacu Deoksugung w Seulu miała podobnie nagły charakter. Tego ranka wypił kawę, a następnie sikhye, tradycyjny koreański słodki napój ryżowy, po czym nagle zasłabł, stracił przytomność i zmarł w ciągu kilku godzin. Oficjalnie przyczyną był wylew krwi do mózgu, ale plotki o otruciu przez japońskie władze kolonialne rozeszły się błyskawicznie. Rok 1919 był okresem narastających ruchów niepodległościowych w Korei, a pogrzeb Gojonga stał się iskrą dla Ruchu 1 Marca – masowych protestów antyjapońskich. Wielu wierzyło, że Japonia miała motyw, by wyeliminować Gojonga, który pozostawał symbolem koreańskiego oporu. Choć nie ma jednoznacznych dowodów na otrucie, polityczny klimat i japońska kontrola nad Koreą czyniły te podejrzenia bardziej wiarygodnymi niż w przypadku Poniatowskiego.
Obaj monarchowie zmarli nagle po spożyciu napoju, co wywołało plotki o otruciu. W przypadku Poniatowskiego spekulacje były mniej powszechne, wynikając z jego symbolicznego statusu i rosyjskiej dominacji nad Polską. U Gojonga podejrzenia były silniejsze, związane z japońską okupacją. W obu przypadkach brak twardych dowodów nie powstrzymał legend o zamachu, które odzwierciedlały nieufność wobec ich ciemięzców.

***Portret Stanisława Augusta Poniatowskiego*** **– Marcello Bocciarelli**

Złote klatki: życie w niewoli
Po abdykacji w 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Poniatowski został wygnany do Petersburga w 1797 roku, gdzie car Paweł I zapewnił mu luksusowy Pałac Marmurowy. Pomimo przepychu, był więźniem. Pod stałym nadzorem, nie mógł wrócić do Polski ani prowadzić politycznej korespondencji. Traktowany jako ozdoba rosyjskiego dworu, nie miał realnego wpływu, zredukowany do reliktu nieistniejącego państwa. Jego izolacja była całkowita: Polacy postrzegali go jako zdrajcę za przystąpienie do Konfederacji Targowickiej, a Rosjanie jako marionetkę, pozbawiając go sojuszników i celu.
Gojong doświadczył podobnego losu po wymuszonej abdykacji w 1907 roku, narzuconej przez Japonię podczas aneksji Korei. Zamknięty w pałacu Deoksugung w Seulu, zachował honorowy tytuł taehwangje (cesarza-emeryta), ale był to pusty gest. Pałac, otoczony japońskimi żołnierzami i koreańskimi kolaborantami, stał się jego więzieniem. Odcięty od narodu i możliwości dyplomatycznych, Gojong był symbolicznym figurantem pod ścisłą kontrolą, zredukowanym do „żywej relikwii” utraconej suwerenności Korei. Jego uwięzienie przypominało sytuację Poniatowskiego: obaj żyli w przepychu, ale bez wolności i wpływu.
„Złote klatki” Pałacu Marmurowego i Deoksugung symbolizowały ich wspólny los. Obaj monarchowie byli przetrzymywani w luksusowych warunkach dla zachowania pozorów, ale ich izolacja była głęboka, narzucona przez obce mocarstwa (Rosję i Japonię), które chciały zneutralizować ich znaczenie polityczne. Ta niewola pogłębiała ich psychiczny i fizyczny upadek.

Psychiczny i fizyczny upadek pod wpływem stresu
Ostatnie lata Poniatowskiego były naznaczone ogromnym stresem psychicznym. Niepowodzenie jego reform, zwłaszcza Konstytucji 3 Maja 1791 roku, oraz upadek Rzeczypospolitej dręczyły go poczuciem winy i bezsilności. Przystąpienie do Konfederacji Targowickiej w 1792 roku pod naciskiem Rosji uczyniło go w oczach wielu Polaków zdrajcą, co pogłębiało jego rozpacz. W Petersburgu izolacja nasiliła depresję, objawiającą się apatią, bezsennością, lękami i możliwą hipochondrią. Obsesyjne pisanie pamiętników stało się formą autoterapii, odzwierciedlając jego emocjonalne cierpienie. Fizycznie chroniczny stres prawdopodobnie osłabił jego organizm, zwiększając ryzyko udaru mózgu, który go zabił. Źródła opisują go jako człowieka złamanego, wyalienowanego od narodu i ciemięzców.
Gojong żył w jeszcze bardziej traumatycznych warunkach. Zamordowanie jego żony, królowej Min, w 1895 roku przez Japończyków było ogromnym ciosem emocjonalnym i politycznym. Po tym wydarzeniu uciekł do rosyjskiej ambasady w 1896 roku, co świadczy o jego paranoi i strachu przed zamachami. Po abdykacji w 1907 roku i uwięzieniu w Deoksugung był pod stałą kontrolą Japończyków, odcięty od narodu i polityki, co potęgowało bezsilność. Rosnące ruchy niepodległościowe w Korei zwiększały presję, ponieważ Gojong pozostawał symbolem oporu. Źródła wskazują, że cierpiał na chroniczny lęk, podejrzliwość, drażliwość i objawy przypominające paranoję. Fizycznie jego zdrowie również podupadało – stres i trauma mogły osłabić organizm, zwiększając ryzyko wylewu, który oficjalnie był przyczyną śmierci w 1919 roku. Plotki o otruciu po wypiciu sikhye dodatkowo wzmacniały podejrzenia, że Japończycy mogli przyspieszyć jego zgon.
Obaj monarchowie żyli w stanie chronicznego stresu, wynikającego z politycznej klęski, izolacji i upokorzenia. Poniatowski obwiniał się za upadek Polski, Gojong zmagał się z traumą po stracie żony i utracie suwerenności Korei. Ich depresja – u Poniatowskiego introspektywna, u Gojonga podszyta paranoją – była klasycznym objawem długotrwałego napięcia. Chroniczny stres zwiększał ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, takich jak udar, który oficjalnie był przyczyną śmierci obu. Ich „złote klatki” paradoksalnie potęgowały stres, pozbawiając ich bliskich relacji emocjonalnych i otaczając ludźmi lojalnymi wobec obcych mocarstw.

***Król Stanisław August Poniatowski w Petersburgu*** **– Jan Czesław Moniuszko, 1883**

Zbieżności między losami Stanisława Augusta Poniatowskiego i cesarza Gojonga są uderzające. Obaj, jako ostatni monarchowie swoich krajów, zostali zneutralizowani przez obce mocarstwa – Rosję i Japonię – i zamknięci w luksusowych, lecz izolujących „złotych klatkach”. Ich nagłe śmierci po spożyciu napoju (kawy u Poniatowskiego, kawy i sikhye u Gojonga) wywołały plotki o otruciu, choć brak na to dowodów. W przypadku Gojonga podejrzenia były silniejsze, związane z japońską okupacją, podczas gdy u Poniatowskiego miały charakter bardziej anegdotyczny. Chroniczny stres, wynikający z politycznej klęski i izolacji, przyspieszył ich fizyczny i psychiczny upadek, prowadząc do depresji, lęków, a ostatecznie śmierci, oficjalnie z powodu udaru.
Te paralelizmy odzwierciedlają uniwersalny wzór historyczny: obaleni monarchowie, przetrzymywani jako symbole dawnej władzy, często kończą jako ofiary politycznych intryg, realnych lub wyimaginowanych. Ich losy, choć odległe geograficznie i czasowo, pokazują, jak mechanizmy władzy i izolacji powtarzają się w różnych kulturach i epokach.

Korea Południowa · Polska · Stany Zjednoczone

Gdy PRL klaskała Kim Ir Senowi, Polonia ginęła za Koreę Południową

11/09/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Major Adam P. Tymowicz z Illinois, syn Walentego Tymowicza i Zofii Fąfary. 7 listopada 1950 r. jego dwumiejscowy F-82 Twin Mustang (nr boczny nieustalony) wystartował z bazy Naha na Okinawie na patrol bojowy nad Morzem Wschodniochińskim; w trakcie misji załoga zgłosiła awarię silnika i zawróciła. Podczas podejścia do lądowania maszyna rozbiła się i eksplodowała w zatoce Naha – z wody wydobyto ciało operatora radaru, natomiast pilot zaginął; poszukiwania zawieszono 17 listopada z powodu nadciągającego tajfunu i bardzo złych warunków na morzu.

25 czerwca 1950 roku Korea Północna, wspierana przez ZSRR i Chiny, napadła na nieprzygotowaną do wojny Koreę Południową, rozpoczynając konflikt, który wstrząsnął światem. Już dwa dni później, 27 czerwca, polska prasa, całkowicie kontrolowana przez komunistyczne władze, zaczęła przedstawiać wojnę jako „imperialistyczną agresję” Stanów Zjednoczonych przeciwko „bohaterskiemu narodowi koreańskiemu”. Premier Józef Cyrankiewicz i prezydent Bolesław Bierut publicznie wyrażali solidarność z Północą, powtarzając narrację narzuconą przez Kreml. Gazety, kroniki filmowe i wiece propagandowe w PRL wypełniły obrazy „okrucieństw Amerykanów”, a wojna koreańska stała się poręcznym narzędziem mobilizacji wewnętrznej: budowania atmosfery stałego zagrożenia i usprawiedliwiania terroru politycznego w kraju. Oficjalnie Polska Ludowa stanęła po stronie agresora – Kim Ir Sena, wspieranego przez Moskwę i Pekin.

**Kapitan Edward C. Krzyzowski z Chicago, zginął 3 września 1951 r. od strzału snajpera. Pośmiertnie odznaczony Medalem Honoru.**

Tyle że społeczeństwo polskie nie miało w tym żadnego wyboru: była to polityka narzucona z zewnątrz, a propaganda PRL mówiła jednym głosem z Kremlem.
Po zakończeniu działań wojennych PRL aktywnie uczestniczyła w Komisji Nadzorczej Państw Neutralnych (KNPN / NNSC), która od 27 lipca 1953 r. miała nadzorować przestrzeganie rozejmu. „Neutralność” była fasadowa: pod tym szyldem prowadzono działania informacyjne i wywiadowcze korzystne dla Północy. Ten dysonans – oficjalna „neutralność” przy faktycznym wspieraniu obozu komunistycznego – dobrze oddaje klimat tamtej epoki: pozory legalizmu przy pełnym podporządkowaniu ZSRR.

**Kapral Thadeus Stanley Bobowiec z Illinois. Zginął 11 czerwca 1953 roku, gdy chińskie siły komunistyczne zaatakowały placówkę obsadzoną przez jego oddział.**

Czy dziś, w oczach Korei Południowej, Polacy muszą się wstydzić postawy PRL? Niekoniecznie. Bo ta sama historia odsłania drugą, mniej znaną twarz narodu – twarz wolnej Polonii. Tysiące Amerykanów polskiego pochodzenia – synów i wnuków emigrantów z Galicji, zaboru rosyjskiego czy pruskiego – walczyło w szeregach US Army w czasie wojny koreańskiej. Wielu z nich oddało życie w kluczowych bitwach: pod Pusan, Incheon czy nad rzeką Ch’ongch’on. Ich nazwiska – Kucharczyk, Stefaniak, Nowicki, Lewandowski, Walczak – widnieją dziś na Wall of Remembrance w United Nations Memorial Cemetery in Korea (UNMCK) w Busan, jedynym na świecie cmentarzu ONZ, gdzie spoczywa około 2,3 tys. żołnierzy z kilkunastu państw sprzymierzonych. Ciała Amerykanów z reguły repatriowano do USA, dlatego ich nazwiska znalazły się na murze, a nie na grobach – ale to właśnie ten mur, pełen także polskich brzmień, najmocniej przemawia.

Mur Pamięci w koreańskim Busan ma dla Polski znaczenie podwójne. Historyczne – bo upamiętnia Amerykanów polskiego pochodzenia, o których PRL milczała lub których piętnowała jako „zdrajców klasowych”. Symboliczne – bo pokazuje, że naród bywa większy niż zniewolone państwo. Gdy Warszawa musiała klaskać Kim Ir Senowi, Polacy z Chicago, Detroit i Buffalo walczyli i ginęli za wolność Korei Południowej. Ich krew, przelana w obronie wolnego świata, budowała dobre imię Polski, nawet jeśli w kraju nie wolno było o tym mówić. Wojna koreańska obnaża dwoistość polskich losów w zimnej wojnie: z jednej strony – zniewolone państwo, które usługowało agresorowi; z drugiej – wolna diaspora, która stanęła po stronie ofiar. Mur w Busan, z setkami polskich nazwisk, jest świadectwem tej drugiej, wolnej twarzy narodu. To przypomnienie, że nawet w najciemniejszych czasach Polacy potrafili dołożyć własną cegłę do obrony wolności – nie tylko swojej, ale i cudzej.

**Polskie nazwiska na Murze Pamięci w Busan**

Korea Południowa · Polska

Dwie twarze cierpienia: Polska i Korea w cieniu okupacji

26/08/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

**Niemieccy żołnierze przełamują barierę graniczną na polskiej granicy 1 września 1939 r.**

W polskiej debacie historycznej i geopolitycznej często pojawia się porównanie losów Polski i Korei w XX wieku. Publicyści, koreaniści, a czasem nawet analitycy geopolityczni wskazują na rzekome podobieństwa: oba kraje znalazły się między potężnymi sąsiadami, straciły niepodległość, doświadczyły okupacji i wojen. Mówi się, że Polska to „Korea Europy”, a Korea – „Polska Azji”. Czy jednak takie analogie są uzasadnione? Nie chodzi o „licytację” na ofiary czy cierpienie – to bez sensu i nieetyczne – ale o zrozumienie różnic w charakterze tych doświadczeń. Celem niniejszego artykułu jest analiza tych porównań w oparciu o fakty historyczne, bez emocjonalnych uproszczeń. Polska przeżyła apokalipsę eksterminacji, Korea – dramat kolonizacji i wojny domowej. Choć oba narody łączy niezłomna wola przetrwania, ich doświadczenia różnią się zasadniczo w skali, charakterze i długotrwałych skutkach.

**Honmachi – japońska dzielnica w Seulu, lata 30. XX w**.

Polska: Laboratorium Okrucieństw XX Wieku
Historia Polski w XX wieku to kronika nieustannego zmagania się z wyniszczeniem. Punktem wyjścia są rozbiory (1772–1795), które wymazały Polskę z mapy Europy na ponad 120 lat. Systematyczna rusyfikacja i germanizacja elit, zsyłki na Syberię (dziesiątki tysięcy osób) oraz konfiskata majątków narodowych miały złamać tożsamość Polaków. I wojna światowa przyniosła kolejne cierpienia: fronty przetaczały się przez ziemie polskie, powodując miliony uchodźców, głód i zniszczenie gospodarki.
Prawdziwa apokalipsa nadeszła podczas II wojny światowej (1939–1945). Polska straciła około 6 milionów obywateli, czyli 17% przedwojennej populacji. W tym 3 miliony polskich Żydów padło ofiarą Holocaustu, który w dużej mierze rozgrywał się na ziemiach polskich w obozach zagłady takich jak Auschwitz, Treblinka czy Majdanek. Etniczni Polacy stracili kolejne 3 miliony, w tym elity intelektualne i wojskowe w akcjach takich jak Intelligenzaktion (masowe egzekucje nauczycieli, lekarzy, prawników) czy zbrodnia katyńska (22 tysiące zamordowanych oficerów przez NKWD). Okupacja niemiecka to codzienny terror: łapanki, publiczne egzekucje (np. Palmiry, Piaśnica, Wawer), przymusowe roboty i głód jako narzędzie wyniszczenia. Generalplan Ost zakładał redukcję populacji Polaków o 30–50% i przekształcenie ich ziem w niemiecką kolonię osadniczą. Powstanie warszawskie (1944) stało się symbolem: Warszawa została zrównana z ziemią, a 200 tysięcy cywilów zginęło. Do tego dochodzi rzeź wołyńska (1943–1944), w której ukraińscy nacjonaliści zamordowali 50–60 tysięcy Polaków.
Po wojnie narzucony przez ZSRR komunizm przedłużył cierpienia: stalinizm, represje polityczne i brak wolności trwały aż do 1989 roku. Polska doświadczyła traumy „niebytu” – przetrwała mimo prób całkowitego unicestwienia jej narodu, kultury i państwowości.

**Okupacja niemiecka Polski w latach 1939–1945 miała niezwykle brutalny charakter**

Korea: Dramat Kolonizacji i Wojny Domowej
Historia Korei (w tym kontekście głównie Korei Południowej) w XX wieku to opowieść o upokorzeniu i walce o tożsamość. Okupacja japońska (1910–1945) była brutalnym okresem kolonialnym trwającym 35 lat. Japonia zlikwidowała koreańską administrację, zakazała używania języka koreańskiego w szkołach i urzędach, a od 1939 roku (polityka Sōshi-kaimei) zmuszała Koreańczyków do przyjmowania japońskich nazwisk. Propaganda promowała lojalność wobec cesarza, a historia Korei była przepisywana, by przedstawiać ją jako „odwieczną część Japonii”. Wyzysk ekonomiczny był wszechobecny: ziemia i przemysł przejęte przez japońskie korporacje (zaibatsu) prowadziły do głodu, szczególnie w latach 30. i 40. Setki tysięcy Koreańczyków zmuszono do pracy przymusowej w kopalniach, fabrykach i armii japońskiej. Jedną z najboleśniejszych zbrodni była tragedia „comfort women” – dziesiątek tysięcy kobiet zmuszanych do prostytucji dla japońskich żołnierzy. Szacuje się, że ofiary okupacji japońskiej w Korei liczone są w setkach tysięcy, głównie z powodu głodu, represji i pracy przymusowej, ale nie było to planowe ludobójstwo na skalę Holocaustu.
Druga wojna światowa nie dotknęła Korei bezpośrednio jako teatru działań – w przeciwieństwie do Polski, nie było tu frontów czy bombardowań. Po 1945 roku podział półwyspu na strefy wpływów ZSRR (Północ) i USA (Południe) doprowadził do wojny koreańskiej (1950–1953). Ten konflikt był katastrofą: zginęło 2–3 miliony cywilów i ponad milion żołnierzy, a infrastruktura została niemal całkowicie zniszczona. Seul zmieniał ręce kilka razy, wiele wiosek zamieniono w popiół, a straty wyniosły około 10% populacji obu Korei. Był to jednak konflikt bratobójczy, wsparty przez mocarstwa (USA, Chiny, ZSRR), a nie zewnętrzna okupacja z intencją eksterminacji. Po wojnie Korea Południowa stała się gospodarczą potęgą, ale trauma kolonizacji i wojny pozostawiła głębokie ślady. Korea pamięta „poniżenie” – utratę języka, tożsamości i godności.

**Seul w trakcie wojny koreańskiej (1950-1953)**

Kluczowe różnice: Eksterminacja kontra asymilacja
Porównanie okupacji niemieckiej w Polsce (1939–1945) z japońską w Korei (1910–1945) ujawnia fundamentalne różnice w celach, metodach i skutkach.
Skala ofiar
• Polska pod Niemcami: Straty to około 6 milionów ludzi, w tym 3 miliony Żydów i 3 miliony etnicznych Polaków. Masowe egzekucje, obozy zagłady (Auschwitz, Majdanek), codzienne łapanki i głód jako broń. Generalplan Ost zakładał wyludnienie Polski i kolonizację przez Niemców.
• Korea pod Japonią: Ofiary szacowane na setki tysięcy, głównie z głodu, pracy przymusowej i represji. Brak planowego ludobójstwa; najcięższe zbrodnie to „comfort women” i przymusowa mobilizacja.
Charakter okupacji
• Polska: Niemcy realizowali politykę eksterminacji i wyniszczenia. Polacy mieli być niewolnikami, a Żydzi – zgładzeni. Polska była traktowana jako teren do wyludnienia i kolonizacji, nie asymilacji. Codzienność to terror: publiczne egzekucje, obozy, deportacje.
• Korea: Japonia prowadziła politykę asymilacji i podporządkowania. Koreańczycy mieli stać się „drugorzędnymi Japończykami” – lojalnymi poddanymi cesarza. Choć brutalna (zakaz języka, indoktrynacja), okupacja miała elementy modernizacji (koleje, szkoły). Nie było obozów zagłady, a represje koncentrowały się na kontroli i eksploatacji.
Trauma psychologiczna
• Polska: Trauma „niebytu” – naród patrzył, jak miliony giną, a miasta są palone.
• Korea: Trauma „poniżenia” – utrata języka, nazwisk, tożsamości.

**Koreańskie uczennice szkoły średniej pod eskortą japońskiego oficera po przymusowej wizycie w chramie shintō w Gwangju**

Porównania Polski i Korei wynikają z geopolitycznych analogii: oba kraje znalazły się między potężnymi sąsiadami, straciły suwerenność, walczyły o przetrwanie. Koreański Ruch 1 Marca (1919) inspirował się polskimi walkami o niepodległość. Jednak uproszczenia, jak „przeżyliśmy to samo”, ignorują różnice. Polska doświadczyła apokalipsy biologicznej – eksterminacji i wyniszczenia. Korea – upokarzającej kolonizacji i wojny domowej. Generalplan Ost to plan zagłady; japońska japonizacja – podporządkowania. Skala ofiar, cele okupantów i codzienne realia były odmienne.
Polska i Korea to dwa narody, które przetrwały dzięki niezwykłej determinacji. Polska przeszła przez piekło eksterminacji, Korea – przez dramat upokorzenia i bratobójczej wojny. Porównania łączą je w walce o wolność, ale różnice w traumach narodowych są zbyt duże, by stawiać znak równości. Historia uczy nas szacunku dla faktów i unikania powierzchownych analogii. Obie nacje zasługują na uznanie za swoją niezłomność, ale ich drogi przez XX wiek były unikalne.

**Wystawa w berlińskiej szkole zachęca Niemców do udziału w kolonizacji obszaru Kraju Warty w Polsce (1942)**

Korea Południowa

Pułkownik Choi Chang-sik: Kozioł ofiarny wojny koreańskiej

08/08/202502/12/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

**Płk Choi Chang-sik – jedna z najbardziej tragicznych postaci wojny koreańskiej**

W nocy z 27 na 28 czerwca 1950 roku, w pierwszych dniach wojny koreańskiej, most Hangang w Seulu stał się miejscem jednej z największych tragedii początku konfliktu. Około godziny 2:30 nad ranem, w chaosie ucieczki przed nacierającymi wojskami Korei Północnej, armia południowokoreańska wysadziła most, nie ostrzegając tysięcy cywilów, którzy próbowali przedostać się na południe. Zginęło od 200 do nawet 1000 osób, a pułkownik Choi Chang-sik, który nadzorował detonację, stał się kozłem ofiarnym narodowej traumy. Co wydarzyło się tamtej nocy i dlaczego ta tragedia wciąż budzi emocje?

Wojna koreańska rozpoczęła się 25 czerwca 1950 roku, gdy Korea Północna zaatakowała Południe. W ciągu zaledwie trzech dni Seul znalazł się na skraju upadku. Mieszkańcy stolicy, w panice, masowo uciekali na południe, a most Hangang stał się wąskim gardłem dla tłumów uchodźców. Armia południowokoreańska, w odwrocie i obawie przed infiltracją wroga, otrzymała rozkaz zniszczenia mostu, aby spowolnić natarcie. Decyzja zapadła w chaosie – linie dowodzenia były zerwane, komunikacja niemal nie istniała, a czas uciekał. Pułkownik Choi Chang-sik, oficer wojsk inżynieryjnych, otrzymał zadanie wykonania detonacji. Około 2:30 w nocy ładunki wybuchowe zostały odpalone. Most runął, a wraz z nim setki cywilów, którzy w ciemności próbowali uciec przed wojną. Dokładna liczba ofiar pozostaje nieznana – szacunki wahają się od 200 do 1000 osób, ale wielu ciał nigdy nie odnaleziono. Tragedia wstrząsnęła społeczeństwem, które w obliczu klęski militarnej szukało odpowiedzi na pytanie: kto zawinił?

**Uchodźcy przechodzą przez tymczasową kładkę w pobliżu zniszczonego mostu**

Choi Chang-sik stał się centralną postacią tej tragedii, choć nie działał samodzielnie. Rozkaz wysadzenia mostu pochodził od wyższego dowództwa, prawdopodobnie od generała Chae Byung-duka, szefa sztabu armii. Jednak w chaosie wojny, gdzie każdy szukał winnego, to Choi został obarczony odpowiedzialnością. Głównym zarzutem był brak ostrzeżenia dla cywilów, co doprowadziło do masakry. Ale czy można winić pojedynczego oficera, działającego w panice, bez jasnych wytycznych i w sytuacji, gdy komunikacja była w rozsypce? Proces Choi był błyskawiczny i miał charakter pokazowy. 11 września 1950 roku, zaledwie dwa i pół miesiąca po tragedii, pułkownik został skazany przez sąd wojskowy i rozstrzelany. Egzekucja miała uspokoić opinię publiczną i pokazać, że armia „kontroluje sytuację”. W rzeczywistości Choi stał się kozłem ofiarnym – jednostką, na którą zrzucono winę za szersze niepowodzenia armii i państwa. Mechanizm kozła ofiarnego to znany od wieków sposób radzenia sobie z traumą zbiorową. W sytuacjach kryzysu, takich jak utrata stolicy w trzy dni czy śmierć setek cywilów, społeczeństwo potrzebuje konkretnego „winowajcy”. Chaos, niekompetencja systemu czy błędy dowództwa są zbyt skomplikowane, by je szybko osądzić. Łatwiej wskazać jednostkę – w tym przypadku Choi Chang-sika – i „ukarać” ją, przywracając iluzję sprawiedliwości. Armia zyskała na tym w kilku aspektach:

Ochrona wizerunku: Wskazując Choi jako winnego, dowództwo uniknęło odpowiedzialności za chaos odwrotu, brak planów ewakuacji cywilów i fatalną logistykę.
Iluzja porządku: Egzekucja pokazała, że armia „karze błędy”, co miało uspokoić społeczeństwo i utrzymać wiarę w instytucje.
Emocjonalne katarsis: Rodziny ofiar, pogrążone w żałobie, mogły poczuć, że „sprawiedliwość” została wymierzona, co pozwoliło złagodzić gniew wobec armii.

Państwo również odniosło korzyści. W czerwcu 1950 roku Korea Południowa była na skraju upadku. Rozliczenie „sprawcy” tragedii pomogło utrzymać morale społeczeństwa i wiarę w to, że rząd „działa”. Co więcej, poświęcenie Choi chroniło mit armii jako „obrońcy narodu” – fundamentu południowokoreańskiej tożsamości narodowej.

**Kwiecień 1958 r. Odbudowa mostu Hangang.**

W 1964 roku, czternaście lat po egzekucji, rząd Korei Południowej pośmiertnie zrehabilitował Choi Chang-sika. Była to część szerszego procesu „odwilży” po obaleniu prezydenta Rhee Syng-mana w 1960 roku. Rehabilitacja była symbolicznym gestem, który pośrednio przyznawał, że egzekucja Choi była bardziej politycznym rytuałem niż sprawiedliwym osądem. Jednak, jak to często bywa w takich przypadkach, państwo nie nazwało rzeczy po imieniu – nie przyznało, że Choi został poświęcony, by zmyć hańbę z armii i rządu. Dopiero w 2013 roku, na Narodowym Cmentarzu w Seulu umieszczono tablicę pamiątkową Choi Chang-sika w specjalnej kaplicy dla par – w ten sposób uhonorowano jego pamięć.

Tragedia mostu Hangang nie jest odosobniona. Mechanizm kozła ofiarnego pojawiał się wielokrotnie w historii:

Sprawa Dreyfusa (Francja, 1894): Alfred Dreyfus, żydowski oficer, został niesłusznie skazany za zdradę, by ukryć niekompetencję armii francuskiej. Jego rehabilitacja po latach była wynikiem społecznej walki o sprawiedliwość.
Czystki stalinowskie (ZSRR, lata 30. XX wieku): Dowódcy wojskowi, jak marszałek Tuchaczewski, byli obwiniani za klęski militarne, choć winny był system i brak przygotowania.
USS Indianapolis (USA, 1945): Kapitan Charles McVay został kozłem ofiarnym za zatopienie okrętu, choć nie miał wpływu na brak eskorty czy informacji wywiadowczych. Zrehabilitowano go dopiero w 2000 roku.

Wysadzenie mostu Hangang to nie tylko tragedia wojny koreańskiej, ale także przypomnienie, jak łatwo w chaosie kryzysu szuka się prostych odpowiedzi i winnych. Pułkownik Choi Chang-sik, wykonując rozkaz w dramatycznych okolicznościach, stał się ofiarą mechanizmu, który miał chronić instytucje kosztem jednostki. Jego historia pokazuje, że w czasach wojny prawda i sprawiedliwość często ustępują miejsca politycznej konieczności. Rehabilitacja po latach była krokiem w stronę naprawy krzywd, ale nie zatarła bólu rodzin ofiar ani goryczy związanej z chaosem tamtych dni.

**15 Maj 1958 roku. Otwarcie nowego mostu Hangang**

Etiopia · Korea Południowa

Zapomniani bohaterowie Korei: Czarna gwardia w obronie wolności

28/07/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Gdy w 1950 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych zaapelowała o wsparcie dla Korei Południowej, pogrążonej w brutalnym konflikcie z Koreą Północną, pierwszym afrykańskim krajem, który odpowiedział, była Etiopia. To zaskakujące z dzisiejszej perspektywy, ale decyzja cesarza Hajle Selasje I była czymś więcej niż tylko gestem politycznym. Była manifestacją honoru, solidarności i pamięci o własnej walce o wolność. Etiopia, kraj nigdy nieskolonizowany, wysłała do Korei swoje najlepsze wojska – elitarny Kagnew Battalion – by walczyć o sprawiedliwość na drugim końcu świata. Oto historia „czarnych Spartan”, którzy zadziwili świat swoją odwagą i niezłomnością.

W 1950 roku Etiopia była krajem o bogatej, trwającej ponad trzy tysiące lat historii, który jako jeden z nielicznych w Afryce oparł się kolonializmowi. Wspomnienia włoskiej inwazji (1935–1936) i braku wsparcia ze strony Ligi Narodów wciąż były żywe w pamięci cesarza Hajle Selasje. Gdy ONZ wezwała do solidarności w obronie Korei Południowej, cesarz widział w tym szansę nie tylko na pokazanie siły Etiopii, ale także na oddanie sprawiedliwości dziejowej. Etiopia walczyła w Korei nie dla zysków, sojuszy czy wpływów, lecz dla idei – by stanąć po stronie narodu, który, podobnie jak Etiopia w przeszłości, zmagał się z agresją.
Cesarz Hajle Selasje wysłał do Korei trzy bataliony Cesarskiej Gwardii, łącznie około 3 500 żołnierzy, nazwanych „Kagnew Battalion” na cześć historycznej bitwy w Erytrei, będącej wówczas częścią Etiopii. Byli to najlepsi z najlepszych – elita armii etiopskiej, szkolona z żelazną dyscypliną, przepojona dumą imperialną i głęboką wiarą chrześcijańską. Ich motywacja była unikalna: walczyli nie jako „Afrykanie” w stereotypowym sensie, lecz jako dziedzice starożytnego imperium, lojalni wobec cesarza i przekonani o moralnej słuszności swojej misji.

**Etiopskie hełmy przeciwsłoneczne w wojnie koreańskiej**

Bataliony Kagnew wylądowały w Korei w 1951 roku i szybko zyskały szacunek aliantów. Pod dowództwem 7. Dywizji Piechoty USA walczyli na najtrudniejszych odcinkach frontu – w górzystych, mroźnych terenach, gdzie odwaga i wytrzymałość były kluczowe. Ich styl walki wyróżniał się niezwykłą dyscypliną, precyzją i niezłomnością. Etiopczycy nigdy nie oddali jeńca wrogowi ani nie stracili powierzonej pozycji – wyczyn, który zadziwiał nawet doświadczonych dowódców amerykańskich.
W bitwach takich jak Pork Chop Hill czy Old Baldy Kagnew Battalion pokazał, że potrafi utrzymać pozycje wbrew przeważającym siłom wroga, często bez wsparcia artylerii czy lotnictwa. Ich odwaga i skuteczność zyskały im przydomek „czarnych Spartan” wśród Amerykanów, którzy podziwiali ich nieustępliwość i dumę wojownika. Straty etiopskie były stosunkowo niskie – 121 zabitych i 536 rannych – co świadczy o ich doskonałym wyszkoleniu i taktycznym mistrzostwie.

Co sprawiało, że Kagnew Battalion był tak wyjątkowy? Klucz leży w psychologii etiopskich żołnierzy, ukształtowanej przez unikalny kontekst historyczny i kulturowy:
• Duma imperialna: Żołnierze walczyli jako przedstawiciele cesarza i narodu o ponad trzech tysiącach lat niepodległej historii. Byli dziedzicami królestwa Aksum i zwycięzców bitwy pod Aduą (1896), gdzie Etiopia pokonała Włochy, umacniając swoją suwerenność.
• Brak mentalności kolonialnej: W przeciwieństwie do wielu innych narodów afrykańskich, Etiopia nigdy nie była w pełni skolonizowana, co dawało jej żołnierzom poczucie wyjątkowości i niezależności. Nie walczyli jako „poddani” obcego mocarstwa, lecz jako równi partnerzy ONZ.
• Religia i moralność: Większość żołnierzy była wyznawcami Etiopskiego Kościoła Ortodoksyjnego, głęboko wierzącymi w sprawiedliwość i karę za zło. Ich wiara dodawała im siły w obliczu trudów wojny i wzmacniała poczucie misji.
• Solidarność z cierpiącymi: Etiopia, która sama doświadczyła inwazji i izolacji międzynarodowej, widziała w Korei Południowej naród walczący o przetrwanie. Kagnew Battalion walczył, by oddać solidarność, której Etiopia nie otrzymała w swojej historii.

Udział Etiopii w wojnie koreańskiej miał znaczenie wykraczające poza pole bitwy. Dla cesarza Hajle Selasje był to sposób na wzmocnienie pozycji Etiopii na arenie międzynarodowej i pokazanie, że kraj jest równorzędnym graczem w globalnej polityce. Dla żołnierzy Kagnew była to misja honoru, w której mogli udowodnić swoją wartość i oddać hołd wartościom, w które wierzyli. Po wojnie Etiopia zyskała szacunek USA i ONZ, a doświadczenie Kagnew Battalion przyczyniło się do modernizacji etiopskiej armii dzięki dostępowi do amerykańskiego sprzętu i szkolenia.

Po zakończeniu wojny koreańskiej bohaterowie Kagnew Battalion wrócili do Etiopii jako symbole dumy narodowej, a ich udział w konflikcie wzmocnił pozycję kraju na arenie międzynarodowej. Jednak po zamachu stanu w 1974 roku, gdy marksistowska junta wojskowa, znana jako Derg, obaliła cesarza Hajle Selasje, los weteranów dramatycznie się zmienił. Nowe władze, promujące ideologię socjalistyczną i odrzucające imperialną przeszłość, uznały Cesarską Gwardię, w tym weteranów Kagnew, za ideologicznych wrogów. Rozpoczęły się brutalne represje i czystki wymierzone w dawne elity armii. Wielu byłych żołnierzy Kagnew Battalion, niegdyś czczonych jako „czarni Spartanie”, zostało uwięzionych, torturowanych lub straconych. Inni musieli uciekać z kraju lub żyć w ukryciu, zmagając się z prześladowaniami i utratą statusu. Ta tragiczna ironia – bohaterowie, którzy walczyli za honor Etiopii, stali się ofiarami nowej władzy – pozostaje mrocznym rozdziałem w historii kraju, przypominającym o kruchości pamięci narodowej w obliczu politycznych przewrotów.

**Etiopscy weterani z batalionu Kagnew, którzy walczyli u boku 7. Dywizji Piechoty Armii Stanów Zjednoczonych** (fot. army.mil)

Korea Południowa · Polska

Dwa trony, jeden los: Co łączyło ostatnich królów Polski i Korei

06/02/2025 Jacek WachowiakDodaj komentarz

Historia rzadko splata losy monarchów z odległych części świata w tak podobny sposób. Mimo że dzieliły ich epoki i kontynenty, losy króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego (1732–1798) oraz króla Korei Gojonga (1852–1919) wykazują uderzające podobieństwa. Obaj byli ostatnimi suwerennymi władcami swoich państw, obaj próbowali reformować kraje w niesprzyjających warunkach, obaj musieli zmagać się z wewnętrzną opozycją i wpływami obcych mocarstw. W pewnym stopniu obaj byli również zależni od Rosji, obaj abdykowali w obliczu nieuchronnych zmian geopolitycznych, a ich kraje znalazły się pod kontrolą obcych sił. Po śmierci obaj byli krytykowani za nieudolność w obronie niepodległości.
Zarówno Stanisław August, jak i Gojong, próbowali modernizować swoje kraje. Polski monarcha zapisał się w historii przede wszystkim jako inicjator Konstytucji 3 Maja – pierwszej w Europie i drugiej na świecie. Choć przełomowa, nie wystarczyła, by ocalić państwo. Gojong z kolei próbował unowocześnić Koreę, otwierając ją na zachodnie technologie, administrację, kulturę i nowe idee. W obu przypadkach wewnętrzne podziały oraz wpływy zagranicznych mocarstw sabotowały te wysiłki.
Stanisław August był uzależniony od Rosji i Katarzyny II, podczas gdy Gojong musiał balansować między Chinami, Rosją i Japonią, próbując zachować niezależność Korei. W obu przypadkach ostatecznie to obce mocarstwa przejęły kontrolę nad ich państwami.
Stanisław August i Gojong zostali zmuszeni do ustąpienia z tronu. Polski król abdykował w 1795 roku po III rozbiorze i został wywieziony do Petersburga, gdzie do końca życia pozostawał pod nadzorem rosyjskiego dworu. Cesarz Gojong został zmuszony do abdykacji przez Japończyków w 1907 roku, co przyspieszyło aneksję Korei w 1910 roku. Do końca życia mieszkał w Seulu jako symbol utraconej niepodległości. Ciekawostką jest fakt, że kilka lat wcześniej Gojong ukrył się przed Japończykami w rosyjskim poselstwie w Seulu i przez rok rządził krajem z tego miejsca.
Obaj monarchowie zmarli jako poddani obcych mocarstw. Stanisław August odszedł w 1798 roku w Petersburgu, nie doczekawszy się odrodzenia Polski. Jego śmierć była symbolicznym końcem człowieka, który marzył o nowoczesnym państwie, lecz nie był w stanie go ocalić. Gojong, który pragnął silnej i niezależnej Korei, zmarł w 1919 roku w okupowanym przez Japończyków kraju, w dodatku w zdewastowanym pałacu, który Japończycy zdegradowali do rangi parku.
Dziś zarówno Stanisław August, jak i Gojong pozostają postaciami kontrowersyjnymi. Są krytykowani za zbytnią uległość wobec obcych sił, lecz jednocześnie docenia się ich reformy i próby unowocześnienia państw. Ich losy pokazują, że sama chęć modernizacji nie wystarczy, gdy państwo jest osłabione wewnętrznymi konfliktami i wpływami zewnętrznymi.