Dzieci łatwo stają się narzędziem cudzych ambicji. Mały Ernest Hemingway był przebierany przez matkę Grace w sukienki i czesany jak dziewczynka – miał być „bliźniaczką” siostry. To doświadczenie wielu badaczy wiąże z jego późniejszą obsesją męskością. Podobnie w dawnej Yoshiwarze: dziewczynki kamuro od siódmego roku życia kopiowały wygląd i zachowanie oiran, podnosząc prestiż swojej pani. W obu przypadkach dziecko traciło własną tożsamość na rzecz dorosłego. Ta paralela pomaga zrozumieć, jak dzieciństwo kształtuje dorosłe blizny.
Wystarczy spojrzeć na zdjęcia małego Hemingwaya – w sukienkach, z bujnymi lokami i powagą na twarzy – by zrozumieć, że jego dzieciństwo było sceną, na której matka odegrała własną sztukę. Zaskakująco blisko tej sceny znajduje się świat japońskich kamuro – dzieci przekształconych w ozdoby oiran, kurtyzan epoki Edo.
W dzieciństwie Ernesta Hemingwaya, przyszłego giganta literatury, i kamuro, młodych dziewczynek szkolonych w japońskiej dzielnicy Yoshiwara, kryje się zaskakująca paralela. Oboje nie byli po prostu wychowywani – byli projektowani, kształtowani w zgodzie z cudzymi wizjami. Matka Hemingwaya, Grace, i oiran, gwiazdy Yoshiwary, traktowały dzieci jako narzędzia swoich ambicji, pozostawiając w ich psychice trwałe urazy. Choć pochodzili z dwóch różnych światów – amerykańskiej klasy średniej i japońskiej dzielnicy rozkoszy – Hemingway i kamuro mają wspólny mianownik: zostali stworzeni na cudzy obraz i podobieństwo. Jak wyglądały te procesy i co mówią o mechanizmach kontroli nad tożsamością?
Grace Hall Hemingway była kobietą o artystycznych ambicjach, które w wiktoriańskiej Ameryce rzadko znajdowały ujście. Nie mogąc w pełni realizować siebie, skupiła się na dzieciach, szczególnie na Erneście i jego siostrze Marcelline. Ubierała ich w identyczne sukienki, czesała tak samo, aranżowała ich publiczne występy jako bliźniąt. Ernest, choć chłopiec, był stylizowany na dziewczynkę – nie z przypadku, lecz z premedytacją. Dla Grace był rekwizytem w jej wizji idealnej rodziny, odzwierciedleniem niespełnionych marzeń o córce i artystycznym splendorze.
Jak pisze Josh Jones w artykule „Ernest Hemingway and His Sister Dressed as Twin Girls […]”:
„Pomimo mniej sztywnych norm dotyczących płci w dzieciństwie (czyli typowego dla epoki wiktoriańskiej stylizowania małych chłopców na dziewczynki aż do tzw. „breeching” – przejście chłopca z sukienki w spodnie, zwykle ok. 5.–7. roku życia) – jak zauważa biograf Hemingwaya, Kenneth Schuyler Lynn – wymyślne udawanie Grace Hemingway, że mały Ernest i jego siostra byli bliźniakami tej samej płci, było bardzo nietypowe. Krytycy, tacy jak Moddelmog i Mark Spilka, przekonująco argumentowali, że Hemingway zbuntował się przeciwko tej narzuconej tożsamości, a bunt ten trwał całe życie.” Taka manipulacja płcią nie przeszła bez echa. W dzieciństwie Ernest doświadczał wstydu związanego z narzuconą rolą „Ernestine”. W dorosłości odpowiedział na to hipermęską postawą – polowania, boks, wojna, literatura pełna motywów siły i odwagi. Te wybory sugerują próbę zagłuszenia upokorzenia z dzieciństwa, gdy jego męskość była kwestionowana.
W XVII-wiecznej Japonii, w dzielnicy Yoshiwara – centrum ekskluzywnej rozrywki Edo (dzisiejsze Tokio) – oiran były elitarnymi kurtyzanami, łączącymi piękno, sztukę i wysoki status społeczny. Towarzyszyły im kamuro, dziewczynki w wieku od 7 do 15 lat, które pełniły rolę służących i uczennic. Oiran, jako gwiazdy Yoshiwary, szkoliły kamuro, by w przyszłości mogły stać się ich następczyniami, ale ich rola była także symboliczna. Kamuro, ubrane i uczesane jak miniaturowe kopie oiran, miały podkreślać prestiż swojej patronki. Ich ruchy, wygląd, a nawet sposób chodzenia były ściśle kontrolowane, by odzwierciedlać doskonałość oiran. Stanowiły żywe symbole jej sukcesu, a czasem przygotowywano je do przejęcia jej roli.
Ten proces miał jednak wysoką cenę. Kamuro uczono tłumienia emocji – płacz czy sprzeciw były niedopuszczalne. Ich tożsamość rozpływała się w rytuałach i oczekiwaniach systemu Yoshiwary. Nie znały siebie jako jednostek, a jedynie jako odbicia reakcji otoczenia, co prowadziło do dezintegracji osobowości.
W obu przypadkach dzieci były narzędziami cudzych ambicji. Grace Hemingway, kierowana narcystyczną potrzebą kontroli, używała Ernesta do stworzenia estetycznego obrazu rodziny. Oiran, działające w ramach hierarchii Yoshiwary, stylizowały kamuro, by wzmocnić swój status i zapewnić ciągłość systemu. Metody były podobne: kontrola wyglądu, narzucanie ról, eliminacja indywidualności. Ernest miał być „bliźniaczką” Marcelline, kamuro – cieniem oiran.
Różnice wynikają z kontekstu. Projekt Grace był osobisty, napędzany jej indywidualnymi pragnieniami. System Yoshiwary był instytucjonalny, oparty na ekonomii i tradycji. Ernest mógł w dorosłości zbuntować się przeciwko matczynym oczekiwaniom, budując własną tożsamość. Kamuro miały niewielkie szanse na autonomię – ich los był z góry zaplanowany, często prowadząc do roli oiran lub marginalizacji. Hemingway stał się mężczyzną, który uciekał przed matką do samego siebie. Kamuro nie miały dokąd uciec – były częścią systemu, który nie znał pojęcia indywidualnego buntu. Ernest miał czas i wolność, by się zbuntować. Kamuro miały tylko czasu tyle, by dorosnąć do roli oiran – czyli do przetwarzania własnego dzieciństwa na opresję kolejnego pokolenia.
Skutki tych praktyk były głębokie, często tragiczne. Dla Ernesta narzucona rola płciowa wywołała wstyd i potrzebę udowadniania męskości, co odbiło się na jego życiu, zdrowiu, relacjach z ludźmi i twórczości. Kamuro, pozbawione prawa do wyrażania siebie, traciły poczucie indywidualności, stając się funkcją cudzych oczekiwań.
W obu przypadkach projektowanie tożsamości prowadziło do wewnętrznego konfliktu: Ernest uciekał w maskę hiper-męskości, kamuro – w rytualną uległość. Grace Hemingway widziała w synu swoją zabawkę, estetyczny duplikat starszej o rok od Ernesta córki. Oiran widziała w kamuro przyszłą siebie, swoją przedłużoną godność, pozycję, ikonę statusu.
W obu przypadkach dzieciństwo nie było filarową fazą rozwoju. Było pustym płótnem, na którym ktoś dorosły namalował to, co chciał widzieć. Historie Ernesta Hemingwaya i kamuro Yoshiwary pokazują, jak dorośli mogą traktować dzieci jako przedłużenie własnych ambicji. Niezależnie od epoki czy kultury, mechanizmy kontroli – od stylizacji wyglądu po narzucanie ról – pozostawiają ślady w psychice. Zarówno mały Ernest, jak i mała kamuro zostali odarci z dzieciństwa – nie przez przemoc fizyczną (choć i ta bywała), ale przez symboliczną kolonizację ich tożsamości. Ernest uciekał w wojnę, alkohol, śmierć. Kamuro uciekać nie mogły. Więc milczały – aż ich głos wyparował.
Źródła:
- Farah, Andrew (2025). Hemingway’s Brain: With a New Preface. Wyd. University of South Carolina Press
- Cecilia Segawa Seigle (1993). Yoshiwara: The Glittering World of the Japanese Courtesan. Wyd. University of Hawaii Press
- Open Culture. (2015). Ernest Hemingway & his sister dressed as twin girls shown in newly digitized scrapbooks from Hemingway’s youth. https://www.openculture.com/2015/08/ernest-hemingway-his-sister-dressed-as-twin-girls.html
Dalekowschodnie Refleksje 